Category: A harfi

ALDER KURT (1902.10.7-1958.20.6) — nemis organik kimyogari, falsafa fanlari Doktori. 1940 yildan Kyoln universitetiga qarashli kimyo institutining direktori. 1928 yilda O. Dils bilan hamkorlikda dien sintez asoslarini ishlab chiqdi. Stereokimyo, … Read More

ALDEGIDOKISLOTALAR VA KETOKISLOTALAR, oksokarbon kislotalar — molekulasida karbonil (aldegid yoki keton guruhlari) va karboksil guruhlari bo’lgan organik birikmalar. Ular funktsional guruhlarning molekulada o’zaro joylashishiga qarab, a-, R4-, u – va … Read More

ALDEGIDLAR, RCHO – molekulasida organik radikal (R) va vodorod atomi bilan bog’langan karbonil guruhi (>C=o) bo’lgan organik birikmalar. Aldegid guruhi (—SNO) ning qanday radikal bilan birikkanligiga qarab to’yingan, to’yinmagan, aromatik … Read More

ALDEBARAN — Savr yulduz turkumining 0,8-kattalikdagi yulduzi (aldebarani), rangi qizil. Giadlar yulduz to’dasining bosh yulduzi hisoblanadi; Quyoshga nisbatan 150 marta yorqinroq. Bizdan uzoqligi 67 yorug’lik yiliga teng. Kuzda va qishda … Read More

ALGOLOGIYA (lotincha alga — suvo’t, Yunoncha logos — ta’limot), fikologiya — botanikaning suv o’tlarini o’rganadigan bo’limi. Algologiyaning o’rganish ob’yekti bir hujayrali mikroskopik o’lchamdagi prokariot (ko’k-yashil suv o’tlari, proxlorfitsimonlar) hamda ko’p … Read More

ALGINAT KISLOTA (lotincha alga -suvo’t) — ko’pchilik hujayra po’stida uchraydigan yuqori molekulali rangsiz, amorf uglevod birikma. Molekulyar modda 3500— 1500 000. Sovuq suvda yomon, issiq suv va ishqoriy eritmalarda yaxshi … Read More

ALVEOLALAR (lotincha alveolus — o’yiq, pufakcha, xaltacha) — 1) oddiy va murakkab bezlarning shira (sekret) ajratuvchi pufakchalari — alveolyar bezlarning oxirgi qismlari. Bezlardagi Alveolalarda shiralar yig’ilganda bakalga o’xshasa, shiralari chiqqandan … Read More

ALVEN TO’LQINLARI – plazmada magnit maydoni bo’ylab tezlikda tarqalayotgan ko’ndalang to’lqinlar, bunda r — zichlik, N — magnit maydon kuchlanganligi. X. Alven sharafiga shunday atalgan.

ALVEN (Alfven) Xannes (1908) -shved fizigi va astrofizigi. Magnit gidrodinamikasi asoschisi, plazmada to’lqinning bir turi (Alven to’lqini) mavjudligini bashorat qilgan. Nobel mukofoti laureati (1970).

ALVARES (Alvarez) Luis Uolter (1911 — 1988) — amerikalik fizik. Elektron tutishni ochgan (1938). Pufaksimon kameralar b-n ishlashning zamonaviy usulini yaratgan. Ko’pgina rezonanslarni kashf etgan (1960). Nobel mukofoti laureati (1968).