Category: D harfi

DISSONANS (lotincha dissono – uyg’unlashmay, moslanmay yangrayman) (musiqada) — tovushlarning bir-biriga nisbatan hamohangsiz yangrashi. Aksi — konsonans. Kichik va katta sekunda va septimalar, barcha kamaytirilgan hamda orttirilgan intervallar Dissonans hisoblanadi. … Read More

DISSIPATIV SISTEMALAR (lotincha dissipatus — tarqalib ketgan, sochilib ketgan) — harakat davomida to’la mexanik energiyasi (kinetik va potentsial energiyalar yig’indisi) uzluksiz kamaya borib, boshqa energiya shakllariga, masalan, issiqlik, nurlanish va … Read More

DISSIMILYATSIYA (tilshunoslikda) — nutqiy hodisa. Muayyan so’zdagi bir-biriga o’xshagan yoki qisman o’xshash tovushlardan birining hosil bo’lishi o’rniga, usuliga ko’ra farq etuvchi boshqa tovushga o’xshashi. Dissimilyatsiya assimilyatsiya qarama-qarshi fonetik hodisa bo’lib, … Read More

DISSIDENTLAR (Yunoncha dissidents -qo’shilishmaganlar, qarshilar) — 1) davlat dini katolisizm yoki protestantizm bo’lgan davlatlarda hukmron dinga e’tiqod qilmaydigan xristianlar. Kuchma ma’noda — o’zgacha fikr qiluvchilar. 2) 1950-80-yillarning o’rtalarida ko’pchilik sotsialistik … Read More

DISSERTATSIYA (lotincha dissertation — tadqiqot, mulohaza) — ilmiy daraja olish uchun taqdim etilgan va jamoatchilik oldida yakka tartibda himoya qilinadigan ilmiy asar. Dissertatsiya himoya qilish dastlab o’rta asrlarda nemis tilida … Read More

DISPROPORTSIYALAR — iqtisodiyotga xos bo’lgan mutanosiblik (turli sohalar o’rtasidagi nisbat) larning buzilishi, izdan chiqishi. Disproportsiyalar yuz berganda jami talab bilan taklif, ishlab chiqarish bilan iste’mol, jamg’arma bilan iste’mol, sanoat bilan … Read More

DISPROPORTSIYALANISH REAKTSIYASI — bir modda molekulalari yoki erkin radikallari o’rtasida atomlar yoki atom guruhlarining qayta taqsimlanishi. Buning natijasida modda ikki yoki undan ko’proq boshqa moddaga aylanadi, bulardan ba’zilarida atomlar yoki … Read More

DIFFERENTSIAL HISOB – matematikaning hosilalar va differentsiallarni hisoblash, ularning xossalarini o’rganish hamda funktsiyalarni tekshirishga tatbiq qilish bilan shug’ullanadigan bo’limi. 17-asrga kelib Yevropada ishlab chiqarish kuchlarining o’sishi, turli mashina va inshootlarning … Read More

DIFFERENTSIAL TENGLAMALAR — noma’lum funktsiyalar, ularning turli tartibli hosilalari va erkli o’zgaruvchilar ishtirok etgan tenglamalar. Bu tenglamalarda noma’lum funktsiya i orqali belgilangan bo’lib, birinchi ikkitasida i bitta erkli o’zgaruvchi t … Read More

DIFFERENTSIAL PSIXOLOGIYA – psixologiya fanining odamlar o’rtasidagi individual-psixologik tafovutlarni o’rganuvchi sohasi. Differentsial psixologiya atamasini 1900 yil nemis psixologi V. Shtern fanga kiritgan. Differentsial psixologiya muayyan individlar bilan birga, turli ijtimoiy … Read More