Category: D harfi

DOPLER EFFEKTI, Dopler hodisasi — to’lqinlar manbai ularni qabul qiluvchi vositaga nisbatan harakatlanayotganda to’lqin tebranishlar chastotasining o’zgarishi. Birinchi bo’lib Avstriya fizigi va astronomi X. Dopler aniqlagan (1842). Barcha to’lqinlar (yorug’lik, … Read More

DOPING (inglizcha doping, dope — narkotiklar bermoq) — organizmning ruhiy va jismoniy faoliyatini qisqa muddat kuchaytiradigan moddalar. Sport o’yinlari natijalarini yaxshilash maqsadida qo’llanilgan. Sportchilar orasida Dopingdan zaharlanish va o’lim holatlari … Read More

DONXO’R QO’NG’IZLAR (Bruchidae) – o’simlikxo’r qo’ng’izlar oilasi. 1200 ga yaqin turi bor. Bargxo’r qo’ng’izlar oilasiga yaqin turadi. Tanasi uzunligi 5 millimetrdan ortiq. Yaxshi uchadi. Tuxumdan endigina chiqqan lichinkalarining uch juft … Read More

DONOR-AKTSEPTOR BOG’, koordinatsion bog’ — kimyoviy (kovalent) bog’ning bir turi. Donor-aktseptor bog’ bir atom (donor) ning bir juft elektroniga boshqa atom (aktseptor) ning bo’sh (to’lmagan) elektron qavati to’g’ri kelganda sodir … Read More

DONOR (lotincha dono — hadya qilaman, bag’ishlayman) — bemor (resipient) ga kuyish uchun qonini, ko’chirib o’tkazish uchun ko’mik, teri yoki biror a’zosini beruvchi kishi. Qon berish bo’yicha Donorlik ko’proq tarqalgan. … Read More

“DONISHNOMA” – Ibn Sinoning falsafiy asari. 1031-39 yillarda yozilgan deb taxmin qilinadi. Fors tilida yozilgan. “Donishnoma” Ibn Sinoning ko’p jildli “kitob ash-shifo” asarining qisqartirilgan nusxasi. “Donishnoma” 4 bo’lim: mantiq, metafizika … Read More

DONISHMANDCHAXON – Chig’atoy ulusi hukmdorlaridan biri. Chingizxonning uchinchi farzandi O’qtoyxonnmng oltinchi pushti hisoblanadi. Amir Qazag’on (hukmronlik yillari 1346-58) Qozon Sultonxonni qatl (1346) etib, Donishmandchaxonni xon deb e’lon qiladi va uning … Read More

DONISHMANDIYA DAVLATI – Kappadokiya viloyati hududida bo’lgan qadimgi davlat (1071 — 1165). Poytaxti — Sivas shahri. Donishmandiya Davlatiga turkman amirlaridan biri — G’ozi Ahmad ibn Ali ibn Nasr donishmand (7-1106) … Read More

DONISHMAND HOJIB (13-asr) Chingizxon va uning vorislari davridagi nufuzli shaxslardan biri. Chingizxonning ko’pgina maxsus topshiriqlarini bajargan. Movarounnahrni mo’g’ullar tomonidan istilo qilinishida muhim rol o’ynagan (masalan, Zarnuqni egallashda, Chingizxon nomidan Muhammad … Read More

DONIYOROV TOSHPO’LAT (1892 — Toshkent — 1953) — o’zbek xalq qo’g’irchoqbozi, yangi shakldagi davlat qo’g’irchoq teatri tashkilotchilaridan. O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan san’at arbobi (1944). “Chodir xayol” qo’g’irchoq teatrining mohir ijrochisi bo’lgan. … Read More