Category: X harfi

Xurrak, xurrak otish — nafas yo’lidan o’tayotgan havo oqimi ta’sirida hosil bo’ladigan tovush. Bunga kichik tilchaning havo o’tayotganda tebranishi, ya’ni vibratsiyasi sabab bo’ladi. Og’izni ochib (ba’zan og’iz yumuq bo’lganda ham) … Read More

Xumbosh baliqlar (Hypophalmichthynae) — karpsimonlar oilasiga mansub chuchuk suv baliqlari kenja oilasi. Uzunligi 1 metrgacha, vazni 20— 35 kilogramm. Jabra pardalari ba’zan o’zaro qo’shilib o’sib, to’r hosil qiladi. Peshonasi nisbatan … Read More

Xronometraj (xrono… va metraj) — ishlab chiqarishda qo’lda yoki mashinada bajariladigan (takrorlanadigan) muayyan mehnat operatsiyasi uchun sarflangan vaqtni hisoblash. Xronometrajdan maqsad — mehnat operatsiyasining davomiyligini o’rganish, tahlil qilish va hisobga … Read More

Xubilay, qubilay (1210-1294) — Mo’g’ullar davlati hukmdori, qoon (1260-94). Tulixonning 4-o’g’li, Chingizxonning nabirasi. Onasi — Surquktani Kerayt qabilasi begi Vanxon To’g’ril (O’nxon)ning jiyani bo’lgan. 1251 yilda Xubilay mo’gul zodagonlarining buyuk … Read More

Xromat kislotalar – 6 valentli xromga muvofiq keladigan kislotalar; bular xromat kislota N2sg04 va izopolixromat kislotalar — dixromat kislota N2Sg2O7, trixromat kislota N2sg3o10 va tetraxromat kislota N2sg4o|3 dan iborat. Xromat … Read More

Xromatoforalar (Yunoncha chroma, chromatos — rang, bo’yoq, phoros — saqlaydigan, ega bo’lgan) — suvo’tlar tsitoplazmasi tarkibida uchraydigan organoid; fotosintezdya ishtirok etuvchi pigmentlarni saqlaydi. Xromatoforalar pigmentlarining tarkibi suvo’tlar turiga bog’liq. To’q … Read More

Xromatlar — xromat kislotalarning tuzlari. Ishqoriy muhitda barqaror; kislotali muhitda dixromat larta aylanadi. Kaliy xromat va natriy xromat muxim ahamiyatga ega. Kaliy xromat K,SgO4 — sariq kristall modda. Suyuqlanish temperaturasi … Read More

Xrom qotishmalari – xromga nikel (Ni), titan (Ti), vanadiy (V) va boshqa elementlar qo’shib tayyorlanadigan issiqbardosh materiallar. Zararli suyuq va gazsimon muxitlarga bardoshli, 1200°S gacha temperaturada mustahkamligini yaxshi saqlaydi. Asosiy … Read More

Xorazm ma’mun akademiyasi, Ma’muniylar akademiyasi — Xorazmda 10-asr oxiri — 11-asr boshlarida faoliyat ko’rsatgan ilmiy muhit. Ma’muniylar davlati (992-1017) tarixi bilan bevosita bog’liq. Siyosiy, iqtisodiy, harbiy qudratga erishgan Xorazmshoxlar davlati … Read More

Xorazm xalq sovet respublikasi (XXSR) (1920-1924) Xiva xonligi hududida xonlik tuzumi ag’darib tashlangach, yuzaga kelgan xalq Respublikasi. Maydoni 62.200 km2, aholisi 550 ming kishi (1920). Milliy tarkibi, asosan, o’zbeklar (65%), … Read More