Category: X harfi

XITOY FANLAR AKADEMIYASI, XXR Fanlar akademiyasi — Xitoyning oliy ilmiy muassasasi. Fanning barcha sohalari bo’yicha tadqiqotlarni muvofiqlashtiradi, ko’p ilmiy tadqiqot muassasalariga rahbarlik qiladi. Nankindagi Markaziy ilmiy tadqiqot akademiyasi va Pekin … Read More

XITIN (Yunoncha chiton — kiyim, teri, qobiq) — polisaxaridlar guruhiga mansub tabiiy birikma; bo’g’imoyoqlilar va bir qator umurtqasiz hayvonlar tashqi skeletining asosiy komponenti; zamburug’lar, bakteriyalar va ayrim suvo’tlarning hujayra devori … Read More

XIRA SIRT — o’lchamlari ko’rinuvchi yorug’likning to’lqin uzunliga (380-760 nm yoki 3800-7600°A) ga yaqin bo’lgan mikroskopik notekisliklarga ega sirt. Xira sirtga yorug’lik tushganda undan diffuz qaytadi, ya’ni har tarafga sochiladi … Read More

XINONLAR, S6N4O2 tsiklik diketonlar. Xinonlar — o’tkir hidli rangli kristallar; masalan, p — benzoxinon va 1, 4 naftoxinon sariq, obenzoxinon va antraxinon — qizil rangli. Turli tabiiy pigmentlar Xinonlarning hosilalaridir. … Read More

XINA — xina daraxtchasidan olinadigan qizg’ishsariq barqaror, kukunsimon bo’yoq modda. Xina, asosan, jun va ipaklarni bo’yashda va kosmetikada ishlatiladi. Bundan bir necha ming yil ilgari qadimgi misrliklarga ham ma’lum bo’lgan. … Read More

XIYOBONTEPA — Toshkent shahrining Eski shahar qismi markazida, Kaykovus kanali bo’yida joylashgan arxeologik yodgorlik, qishloq tutashgan qasrko’shk (7- asr; 9-13-asr boshi). 1924 yil M.E.Masson tomonidan qayd etilgan, Toshkent arxeologik ekspedisiyasi … Read More

XERSBERG, (Herzberg) Gersberg Gerxard (1904-99) — kanadalik fizik- kimyogar va fizik. Kelib chiqishi nemis, 1935 yildan Kanadada. Darmshtat texnologiya institutini tugatgan (1928). Milliy tadqiqot markazida ishlagan (1949). Ilmiy ishlari atom … Read More

XIDIROV BEKZOD SULTONMURODOVICH (1981.18.12, Toshkent) — bokschi, xalqaro miqyosdagi sport ustasi (2002), “O’zbekiston iftixori” (2002)? 57 kilogramm vazn toifasida musobaqalashadi. O’zbekiston (1999-2001), Markaziy Osiyo o’yinlari (2003, Dushanba), Osiyo chempioni (2002, … Read More

XEFREN (Yunoncha Chephren), Xafra (miercha) — Misr fir’avni (miloddan avvalgi 27-asr oxiri — 26-asr boshi). Xeopsning o’g’li yoxud ukasi. Gerodot uni Xeopsning despotik hokimiyatini davom ettiruvchi sifatida ta’riflaydi. G’izodagi Xefren … Read More

XEKLAR, merluzalar (Merlucciidae) — treskasimon balikdar oilasi. Gavdasining uzunligi 1,3 metrgacha (odatda, 40 santimetrga yaqin), vazni 10 kilogrammgacha. Orqa suzgichi 2 ta. 4 urug’i, 15 turi bor. Atlantika va Tinch … Read More