DISTROFIYA

DISTROFIYA (dis… va Yunoncha trophe — ovqat, oziqlanish) — hujayra va to’qimalarda moddalar almashinuvi buzilishining patomorfologik va patofiziologik ifodasi; ilgari degeneratsiya— aynish deb atalgan. Distrofiya ko’pgina (ayniqsa yallig’lanish bilan kechadigan) kasalliklarning rivojlanish negizi hisoblanadi. Infiltratsiya va shimilish (masalan, nevrozda buyrak kanalchalari epiteliysiga oqsil shimilishi, aterosklerozda arteriyalarning ichki pardasiga lipoidlar shimilishi), oqsillar sintezining buzilishi, yoglar va uglevodlarning oqsillarga aylanishi yoki oqsillar va uglevodlarning yog’larga aylanishi (transformatsiya) Distrofiyaning rivojlanish mexanizmlaridir. Bu mexanizmlar xilma-xil: hujayraning autoregulyatsiyasi fermentativ jarayonlarning o’zgarishi ro’y beradi; ovqatlanish tartibining izdan chiqishi gipoksiyaga olib keladi — bu ko’proq kuzatiladi; ovqatlanishning endokrin yoki nerv sistemasi tomonidan idora etilishining buzilishi — bu neyrogen va endokrin Distrofiyaga olib kelishi mumkin. Distrofiyaga asosan xujayra hamda xujayraaro trofikaning buzilishi, qon va limfa aylanishi yoki innervatsiyaning izdan chiqishi, gipoksiya, infektsiya, intoksikasiya, gormonlar va fermentlar balansining o’zgarishi hamda irsiy omillar sabab bo’ladi. Distrofiyada moddalar almashinuvi o’zgarib, aynigan, parchalanib ulgurmagan moddalar hujayralar va hujayralararo sath hamda to’qimalarda to’planib qoladi. Moddalar almashinuvining qaysi turi ko’proq buzilganiga qarab oqsil, yog’, uglevod va mineral Distrofiyasi farq qilinadi. Oqsil Distrofiyasi (disproteionoz)da hujayralar yoki hujayralararo sathlarga noto’g’ri sintezlangan oqsillarning patologik shakllari, to’qimaning tuzilishiga kiradigan oqsilning parchalanishi, ba’zan oqsil fizik-kimyoviy xususiyatlarining o’zgarishi (giaminoz, amiloidoz va boshqalar) natijasida organizmda oqsil to’planadi. Yog’ Distrofiyasi (lipidoz) da yog’ depolaridagi yog’ kamayadi yoki ko’payadi, odatda, aslida lipidlar bo’lmaydigan joylarda ham ular paydo bo’ladi, hujayra va to’qimalardagi lipidlar miqdori nihoyatda kamayishi ozg’inlik (kaxeksiya)ga, yog’zaxirasining ortib ketishi semirishga, yog’bosishga olib keladi. Uglevod Distrofiyasi glikogen va mukopolisaxaridlar hosil bo’lishi balansining buzilishi bilan kechadi (bu holat qandli diabet) da yaqqol ko’rinadi. Mineral Distrofiyasida kaliy, kaltsiy, temir va boshqalar almashinuvi buziladi. Distrofiya alomatlari paydo bo’lganda darhol shifokorga murojaat qilib qunt bilan davolanish tavsiya etiladi.