Karst, karst hodisasi

Karst, karst hodisasi (Dinara tog’liginij shim.-g’arbiy chekkasidagi Karst platosi nomidan) — tog’jinslari (ohaktosh, dolomit, bo’r, gips, tuz)ning suvda erishi natijasida sodir bo’ladigan hodisa. K. hosil qiluvchi tog’jinslari er sharida 51 mln. km2 ga yaqin maydon- ni egallaydi. K.ning rivojlanishi uchun suv harorati yuqori bulishi shart. K. er yuzidan chuqurlashgan sari kamayib bora- Di. K.lar ochiq va yopiq turlarga bulina- Di. Karstlanuvchi tog’jinslari er ustida yotsa, K.ning Karr, voronka, quduq, g’orlar kabi shakllari o ch i q (yalang’och) K. deyi- ladi. Bunday K.lar O’rta dengiz atrofi mamlakatlarida, Qrim, Kavkaz va O’rta Osiyoning ba’zi joylarida bor. Karst- lanuvchi tog’jinslarining usti kum, gid va b. jinslar b-n qoplangan bo’lsa, yo p i q K. deyiladi. K. G’arbiy Evropa, Amerika, Avstraliyada, Krim ya.o.da, Kav- kazda, Sharqiy Evropa tekisligining kupgina qismida, Sibir va O’rta Osiyo- da keng tarqalgan. K. tarkalgan joylarda er usti suvlari juda kam. Yog’inlarning hammasi K.ga yoki tog’jinslaridagi yoriqlarga singib ketadi. Karstlanuv- chi tog’jinslariga singigan suv vodiy- larda er yuziga buloq shaklida chiqadi. Bunday buloklar O’zbekiston xududi- da (Nurota, Tomdi, Zarafshon, Chatqol, Turkiston tog’lari etaklarida) keng tarqalgan bo’lib, aholini suv b-n ta’- minlashda ahamiyatli. K. tarqalgan joy- larda gidrotexnik inshoot, ko’p qavatli imorat, t.y. qurish noqulay. Gidrotex- nik inshoot (Norak, Chorvoq va b. GES) lar, binolar, yullar qurishdan oldin K. hodisasi sinchiklab o’rganiladi. K. turli qazilma boyliklarni qazib olish- da ham ancha qiyinchiliklar (shaxtalar qazishda tog’jinslari mustahkamligini bo’shashtiradi, shaxtalarni suv bosib ke- tadi) tug’diradi.