Marganes oksidlari
Marganes oksidlari – marga nesning kislorodli birikmalari. M.o. oltita (MPO, Mp2O3, MpO2, Mp3O4, Mp2o7, Mp5o8) bo’lib, ular suvda eri- maydigan kristall moddalardir. Mp2o7 bundan mustasno, u suvda eriydi. Yuqori oksidlari 500-1300° da quyi oksid- larga o’tadi, kislorod atmosferasida 300°dan yuqorida 2 valentli oksidi to’rt valentli oksidga aylanadi. M.o. mine- rallar hamda temirmarganes rudalari tarkibiga kiradi. Monooksid, MPO (manganozit mine- rali), geksagonal va kub ko’rinishdagi singoniyada mavjud bo’la oladi. Yarimo’tkazgich va antiferromagneti- klik xossalarini namoyon qiladi, kuch- siz ishqoriy xossaga ega, kizdirilganda vodorod va faol metallar b-n Mp gacha qaytariladi. M.ning gidroksidi, oksa- lati, nitrat yoki karbonatini parchalab olinadi. U ferritlar, keramik Mate- riallar i.ch.da, metallarni desul-fur- lashda, mikroo’g’itlar sifatida va Pipe- ridinni degidrogenlashda ishlatiladi, antiferromagnit material sifatida ham qo’llanadi. Seskvioksid, Mp2O3, a-holidagi romb va /}-holidagi kub ko’rinishidagi modifikasiyalari ma’lum, tegishlicha kurnakit va biksbiit minerallar sifa- tida mavjud. 670° da “modifikasiya /3- modifikasiyaga o’tadi. Mpoon ni ter- mik parchalash yo’li b-n olinadi. Marganes oksid, Mp3O4, ga-usmanit minerali nomi b-n ma’lum bo’lib, 1160° da a-holatidan /3 – holatiga o’tadi. Kimyo- viy xossalari MPO va Mp2O3 larniki kabi. Dioksid, MpO2 marganesning ta- biati eng ko’p tarqalgan birikmasi va barqarori hisoblanib, /3 – modifikasi- yasi pirolyuzit minerali nomi b-n yuri- tiladi. Romb kurinishdagi sin-goniyasi u-MpO2 esa ramsdelit yoki polionit mi- nerali sifatida ma’lum. U Mn(NO3)2, KMnO4 yoki Mp(on)2 ni parchalab oli- nadi. Paramagnetik, M.ning boshqa ko’rinishidagi oksidlari xossalarini, shu jumladan, amfoterligini namo- yon qiladi. M. va uning birikmalarini olishda, bo’yoq sa-noatida, sikkativlar i.ch.da, gidrometallurgiyada hamda kata- lizator sifatida qo’llanadi. Marganes (VII)- oksid, Mp2o7 (Di- marganes geptaoksid, marganes an- gidrid) — yashil rangli moysimon suyuqlik, 50°dan yuqorida parchalanadi, kuchli oksidlovchi, yonuvchi moddalarni alangalatadi. Oksid, Mn5Og. MPO yoki Mp3O4 ni oksidlab olinadi; MpO2 va O2 ga oson parchalanadi. Gidroksioksid , MPO (on), ikki mo- difikasiyada ma’lum, suvda erimaydi. M.o. zaharli.