Panjakent

Panjakent, Panjikent — to- jikistonning Sug’d viloyatidagi sha- har (1953 y. gacha shaharcha). Zarafshon daryosi vodiysida, Samarqanddan 68 km Jan.-Sharqda. Aholisi 30 ming kishi- ga yaqin (1990-y.laro’rtalari). Oltin ruda k-ti, oziq-ovqat (vino, sut, ta- maki-fermentasiya, konserva z-dlari, go’sht, sholi-un k-tlari) sanoati mavjud. Tarix-o’lkashunoslik muzeyi, pedago- gika bilim yurti bor. Hoz. P. dan 1,5 km Jan.-Sharqda qad. P. shahri xaroba- lari joylashgan. Uning mayd. 13,5 ga, Shahriston, ko’handiz, rabod va kabri- stondan iborat. P.ni 1938-40 y.larda arxeolog V. R. Cheylitko tekshirgan. Sha- har xarobalarini muntazam o’rganishni A. Yu. Yakubovskiy 1946 y.dan boshlab ber-Di, 1953 y.dan tekshirish ishlarini A.M.Beleniskiy davom ettirdi. Shah- ristondan ko’p ko’cha tarmok/tri, xom g’isht va paxsadan qurilgan 2 qavatli ay- vonli turar joy binolari, xunarmand- chilik ustaxonalari va do’konlar qoldig’i topildi. Shaxriston markazida 5-7-a. larga oid ibodatxona ko’rinishida 2 ta bino bo’lgan. Shahar devoridan g’arbda uch qavat istehkom b-n o’ralgan ko’handiz joylashgan. Shahardan sharqsa esa 2 qavat uyli hovlilar (chorbog’lar) bo’lgan. Ko’x.andizda qamal vaqtida yashashga mo’ljallangan mustahkam minora (don- jon) va hokim saroyi joylashgan. Ar- xeologik qazishlar jarayonida P.dan bir necha ming jez va kumush tanga topilgan. Bulardan P.da zarb qilingan Sug’d tan- galari alohida qimmatga ega. Sopol par- chalariga Sug’d tilida va kamdan-kam Arab tilida tush-siyoxda yozuvlar bitilgan. Kupchiligi yongin paytida kuyib ketgan sopol haykallar, o’yib ishlangan yog’och shakllar, shuningdek, har xil mazmundagi manzaralar tasviri va naqshgul solingan yog’och g’o’lalar topildi. Aynik,sa, devor- larga ishlangan rasmlarda — oqsuyaklar bazmlari, diniy marosimlar, ov, Jan- glar manzaralari va mifologik shakllar tasvirlangan. Shahar 5-8-a. o’rtalarida ravnaq topgan, 8-a. 1-choragida shaharni Arab bosqinchilari vayron qilgan. 8-a. 2yarmida P. butunlay xarobaga aylanib, aholi yashamagan. Qad. P. asosida muzey- qo’riqxona tashkil etilgan. Ad:. Beleniskiy A. M., Raspopova B. I., Drevniy Pendjikent, Dushan – be, 1971; Beleniskiy A. M., Monumen- talnoe iskusstvo Pendjikenta, M., 1973.