Smolensk viloyati

Smolensk viloyati – RF tar- kibidagi viloyat. Rossiya Evropa kismi- ning g’arbida joylashgan. Markaziy Fe- deral okrugiga kiradi. 1937 y. 25 sent.da tashkil qilingan. Mayd. 49,8 ming km2. Aholisi 1050,5 ming kishi (2002), aso- san, ruslar (93,7%), shuningdek, Belorus, ukrain va b. millat vakillari ham yashay- Di. Shahar aholisi 70,2%. Markazi — Smolensk sh. Boshka yirik shaharlari— Roslavl, Vyazma. 25 ma’muriy tuman, 15 shahar, 15 shaharchadan iborat. SV. Sharqiy Evropa tekisligida, Dnepr va G’arbiy Dvina daryolarining yuqori oqimida, Volganing havzasida joylashgan. Kenglik bo’ylab Smolensk qirlari, shim.sharqida Vyazma qirlari bor (eng baland joyi 319 m). Foydali qazilmalari: qo’ng’ir ko’mir, torf, fos- foritlar, ohaktosh va b. qurilish Mate- riallari. Iqlimi mo”tadil Kontinen- tal. Yanv.ning urtacha t-rasi g’arbida -8°, sharqida -10°. Iyulniki shim.garbda 7°, Jan.g’arbda 18°. Vegetasiya davri 180 kun. Asosiy daryolari: Dnepr va uning irmoqlari Desna va Soj. Shim.g’arbida ko’llar bor. Podzol va chimli podzol, daryolar havzalarida allyuvial tupro- klar uchraydi. 40% hududi o’rmonzor. O’rmonlarida bo’ri, qo’ng’ir ayiq, Los, qobon, tulki, Olmaxon, oq quyon, suvsar va b.; qushlardan boyo’g’li, qorayaloq, karqur va b.; baliqlardan Daryo va ko’llarida leshch, olabug’a, cho’rtan va b. mavjud. VI- loyat hududida Smolenskoe Poozere milliy bog’i bor. S.v.da sanoat rivojlangan va q.x. intensiv. Yirik elektr st-yalari (smo- Lensk TES2, Smolensk AES va b.) ishlab turibdi. Mashinasozlik (energetika jihozlari, avtomobil dizel, dviga- tel va agregatlar, hisoblash texnika vositalari, sovitkichlar, engil sano- at uchun elektr lampa jihozlari va b.), kimyo, engil va oziq-ovqat sanoati kor- xonalari bor. Eng yirik korxonalari: “Izmeritel” aviazavodi, “zil” avtoa- gregat, “Aysberg” (uyro’zg’or sovitkichla- ri), “kristall” (olmosga saykal berish, olmos asboblari), “dvigatel” z-dlari; “Avangard”, “Dorogobujkotlomash” (isitish krzonlari), “Minudobreniya” i.ch. birlashmalari, “Sharm” (trikotaj mahsulotlari) korxonasi. Asosiy sanoat markazlari: Smolensk, Vyazma, Roslavl, Safonove Gagarin, Yarsevo sh.lari. Q.x.ning etakchi tarmog’i — chorva- chilik, asosan, go’shtsut chorvachiligi va cho’chqachilik, yilqichilik (chopqir zotla- ri), parrandachilik. Zig’irkorlik, kar- toshkachilik, sabzavotchilik muhim o’rin egallaydi. T.y. uz. 1258 km. Muhim t.y. magi- strallari Moskva—Smolensk—Minsk, Bryansk—Smolensk—Vitebsk. Yirik t.y. tugunlari: Smolensk, Vyazma, Roslavl. Qattiq qoplamali avtomobil yo’llari 8828 km, Moskva—Minsk avtomagistra- li Smolenskdan 7 km naridan o’tadi. Dneprda kemalar qatnaydi. 5 oliy o’quv yurti (tibbiyot, ped. va jismoniy tar- biya intlari, Moskva energetika inti, Timiryazev nomidagi Moskva q.x. akade- miyasi filiallari), 4 muzey [tasviriy va amaliy san’at, viloyat o’lkashunoslik, tarixiy-badiiy muzeylari, Gagarin- dagi yu.A.Gagarin muzeyi (kosmonavt tug’ilgan Klushino qishlog’ida)], 2 teatr, viloyat televideniesi va radioeshitti- rish tahririyati faoliyat ko’rsatadi. 10 sanatoriy, 2 dam olish uyi bor.