So’roq belgisi

So’roq belgisi — gap oxirida qo’llanadigan tinish belgilaridan (?). Bu belgi asosan mazmunidan so’roq an- glashilgan gaplar oxiriga qo’yiladi va sho’gapning ifoda maqsadiga ko’ra so’roq ran ekanligini ko’rsatadi (nega kelma- ding? Qo’rkdingmi?). Bu belgi o’zbek ti- liga rus tilidan kirgan, 19-a. oxirla- ridan. “Turkiston viloyatining gazeti” sahifalarida ayrim matnlarda qo’llana boshlagan. S.b. o’zbek adabiy tilida quyidagicha qo’llanadi: 1. Sof so’roq gaplar (sod- da yoki qo’shma) oxiriga qo’yiladi. Bun- Day gaplar tarkibida so’roqni bildi- ruvchi leksik yoki fammatik vositalar: so’roq olmoshlari va so’roq yuklamalari ishtirok etishi (shahardan qachon kel- ding? Kimni ko’rding? Sog’ligi yaxshi- mi? Botirchi?) yoki ishtirok etmasligi mumkin. Keyingi holatda so’roq ma’no- si yozuvda so’roq belgisi bilan, og’zaki nutqda ohang bilan ifodalanadi (soat besh bo’ldi. — Soat besh bo’ldi?). 2. Taqrizlarda, iqtiboslarda biron so’z yoki jumla noaniq bo’lsa, xato qo’llansa, gumon va anglashilmov chilikni bildirsa, o’sha so’z yoki jum- ladan so’ng qavsga o’ragan holda qo’yiladi. Ba’zan jumladagi xato juda qo’pol bo’lsa, S.b. qo’sha qo’llanishi mumkin. 3. So’roq ran tipidagi sarlavhalardan key- in qo’llanadi: teatr yoshlarga nima ber- Di? Huquqiy me’yorlarni bilasizmi? Ri- torik so’roq gaplar oxirida ba’zan SB., ba’zan so’roq va undov belgilari qo’sha qo’llanadi: dunyoda onadan ulug’zot bor- mi?!