Kaltsiy fosfatlari

Kaltsiy fosfatlari —rangsiz kri- stallar. Ortofosfat sa(RO4)2 — a (suyuqlanish t-rasi 1200°; zichligi 2,81 g/sm3) va R (suyuqlanish t-rasi 1670°; zichligi 3,07 g/sm3) modifikasiyalarda mavjud. Suvda juda oz eriydi; kislo- talar b-n oson reaktsiyaga kirishib, gi -drofosfatlar hosil qiladi. Fosforit, apatit, gidroksilapatit minerallari tarkibiga kiradi. Suyaklar tarkibida ham bor. Tabiiy hamda sintez yo’li b-n olingan ortofosfat mol va qushlarning ozuqalariga qo’shib beriladi. Kukun holidagi SA3(RO4)2 — fosforit uni o’g’it sifatida, shakar qiyomini tozalash- da, keramika va shisha, tish pastalari, yuvish vositalari va abraziv material- lar i.ch.da, fosfor va fosfat kislota olishda qo’llaniladi. Gidroortofosfat Sanro4 va digidrat Sanro4-2N2O qoramolga qo’shimcha ozuqa hamda fosfor- li o’g’it sifatida ishlatiladi. Sanro- 42N2O ni 900° da kuydirib, tish poro- shoklarini tayyorlashda yumshoq abraziv sifatida qo’llaniladigan, yuvuvchi vosi- talar, tish tsementlarining komponenti bo’lgan pirofosfat Sa2r2o7 olinadi. Digidroortofosfat sa(N,RO4)2 — gi- groskopik modda. Uning monogidrati Sa(N2RO4)2-N2O suvda oz (30° da 100 g da 1,8 g) eriydi. K.f. ohakka fosfat kis- lota ta’sir ettirib, sa(N2RO4)2N2O esa apatit yoki fosforitga fosfat yoki sulfat kislota ta’sir ettirib olinadi. Birinchi usulda qo’sh super- fosfat, ikkinchisida oddiy super- fosfat, sa(N,RO4)2ni kuydirilsa, optik shisha i.ch.da qo’llaniladigan polifosfat sa(RO3)2 hosil bo’ladi. Rustam Marupov