DINIY TASHKILOT

DINIY TASHKILOT – diniy ehtiyojlarni birgalikda qondirish yoki qondirishga ko’maklashish maqsadida tuziladigan va diniy marosimlarni ado etish asosida ish ko’radigan ixtiyoriy, teng huquqli va o’z-o’zini boshqaruvchi uyushma. Ayni vaqtda u fuqarolarning vijdon erkinligini kafolatlovchi tuzilmalardan hisoblanadi. Diniy tashkilotlarning ta’limoti, tarixiy an’analari, diniy uyushmalar tuzilishida tutgan o’rni va roli turli-tuman bo’lishi mumkin. Fuqaroning Diniy tashkilotga a’zoligi uning huquqiy maqomini, jumladan boshqa shaxslar bilan tengligini cheklab qo’ya olmaydi. Diniy tashkilotlarning eng muhim belgisi — ularning o’z-o’zini boshqarishidir, ya’ni, ular ma’muriy jihatdan davlat idoralaridan ajratilgan. Diniy tashkilotlarning faoliyati qonunlarga zid kelmasa, davlat ularning ichki aqidaviy ishlariga aralashmaydi. Ular o’z ustav (Nizom)lariga muvofiq tashkil topish va ish yuritish, xodimlarni tanlash, tayinlash va almashtirish huquqiga egadirlar. Diniy tashkilotlarning ustavlari ularning tuzilishi, diniy ta’lim va faoliyatning boshqa masalalarini belgilab beradi. Ba’zi Diniy tashkilotlar ierarxiya tizimida tashkil topgan. Masalan, O’zbekiston musulmonlari idorasi, rus pravoslav cherkovining Toshkent va O’rta Osiyo eparxiyasi masjidlar, cherkovlar, o’quv yurtlari, mahalliy tashkilotlar va o’z boshqaruv organlariga ega. O’zbekistan Respublikasining “vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to’g’risida”gi (1998) qonunida ta’kidlanganidek, O’zbekistan Respublikasi fuqarolarining dinga e’tiqod qilish, ibodat, rasm-rusum va marosimlarni birgalikda ado etish maqsadida tuzilgan ko’ngilli birlashmalari (diniy jamiyatlar, diniy o’quv yurtlari, masjidlar, cherkovlar, sinagogalar, monastirlar va boshqalar) Diniy tashkilotlar deb e’tirof etiladi. Tegishli ustav (Nizom) asosida faoliyat yurituvchi respublika diniy uyushmalari O’zbekistan Respublikasining Adliya vazirligi tomonidan ro’yxatga olinadi. Viloyat, tuman va shahar, shaharcha va qishloq hududida bo’lgan Diniy tashkilotlar tegishli viloyatlar, shuningdek, Toshkent shahar hokimligi Adliya boshqarmalari tomonidan ro’yxatga olinadi. Diniy tashkilot ro’yxatga olingandan so’ng u yuridik shaxsga aylanadi. Diniy tashkilot yuridik shaxs sifatida qonunlarga va o’z nizomiga muvofiq holda huquqlardan foydalanadi hamda majburiyatlarni o’taydi. Diniy tashkilot rahbarining tashkilot ustavini ro’yxatdan o’tkazishdan bo’yin tovlashi qonun hujjatlariga muvofiq javobgarlikka olib keladi. Ro’yxatdan o’tmagan Diniy tashkilotlarning faoliyat ko’rsatishiga yo’l qo’ygan mansabdor shaxslar qonun xujjatlariga muvofiq javobgar bo’ladilar. Diniy tashkilotlar faoliyati ikki holda: ular o’z nizomlariga muvofiq tugatilganda va “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to’trisida”gi qonun qoidalari yoki boshqa qonun hujjatlariga rioya qilinmaganda to’xtatiladi. Diniy tashkilot faoliyatini to’xtatish haqidagi qaror O’zbekistan Respublikasi Adliya vazirligi, Qoraqalpog’iston Respublikasi Adliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimligining Adliya boshqarmalari tomonidan qabul qilinadi. Diniy tashkilotlar qabul qilingan qaror ustidan xalq sudiga shikoyat qilish huquqiga ega, shikoyat fuqarolik ishlarini yurituvchi sud tomonidan ko’rib chiqiladi. Diniy tashkilotlar tasarrufida binolar (masjidlar, cherkovlar, sinagogalar, kirxalar, monastirlar, ibodatxonalar va boshqa inshootlar), ishlab chiqarish korxonalari (Bosmaxonalar, fermalar, badiiy-tikuv tsexlari va hokazolar), ijtimoiy va xayriya ob’yektlari (etimxonalar, qariyalar uylari va hokazolar), diniy anjomlar (diniy kitoblar, ikonalar, shamlar va hokazolar), ular faoliyatini ta’minlash uchun zarur transport vositalari, pul va boshqa mulklar bo’lishi mumkin. Diniy tashkilotlarning mulkiy huquqi qonun tomonidan himoya qilinadi.