BOG’OT TUMANI

BOG’OT TUMANI—Xorazm viloyati tarkibidagi tuman. 1926 yil 29 sentabrda tashkil etilgan (1930 va 50-yillarda bir necha marta yondosh tumanlarga qo’shib yuborilgan va qayta tiklangan, 1970 yil 7 dekabrda qayta tashkil etildi). Bog’ot tumani Xorazm viloyatining Janubiy Sharqiy qismida joylashgan. G’arb va shimolda viloyatning Yangiariq va Xonqa tumanlari, Amudaryo bilan, sharqda Hazorasp tumani va Janubda Turkmaniston bilan chegaradosh. Maydoni 0,44 ming kilometr kvadrat. Aholisi 106 ming kishidan ziyod (2000). Bog’ot tumanida 11 qishloq fuqarolari yig’ini (Beshariq, Bog’ot, Dehqonbozor, Madaniyat, Nayman, Xitoy, Xo’jalik, Qizilravot, Qipchoq, Qorayantoq, Qulonqorabog’) bor. Markazi — Bog’ot qishlog’i. Tabiati. Bog’ot tumani yer yuzasi uchlamchi davr oxiri va to’rtlamchi davr boshlarida daryo keltirgan yotqiziqlarning to’planishidan vujudga kelgan. Allyuvial jinslar bo’r davrining tub jinslari ustini qoplab olgan. Yer yuzasi pasttekislik bo’lib, shimoli g’arbga Nishab. Ba’zi joylarida sayoz botiq va qoldiq o’zanlar uchraydi. Tumanning Janubda kum relef shakllari tarqalgan. Hozirgi zamon relefining vujudga kelishida Amudaryo va uning tarmoqlari, sugorish shoxobchalari muhim rol o’ynagan. Iqlimi keskin kontinental. Yanvarning o’rtacha temperaturasi — 4°dan — 6° gacha, iyulniki 28 30°. Yiliga 80-110 millimetr yog’in tushadi. Vegetatsiya davri 190— 210 kun. Tuman hududidan Amudaryo oqib o’tadi. Tumandagi asosiy sug’orish shoxobchalari Toshsoqa kanali va uning tarmoqlari — Bayramsoqa, Qizilrabot, Qorayantoq va Osyop ariqlaridir. Tumanda 50 dan ziyod ko’l (Otako’l, Sho’rko’l, Ko’kko’l, Gajli, To’qayko’l va boshqalar) bor. Ko’llarning aksariyat qismi tumanning Qoraqumga tutash pastqam joylarida joylashgan. Tuproqlari o’tloqi va o’tloqi bo’z tuproqlardan iborat. Kuchli sho’rlangan joylarda sho’rxok va sho’rtob tuproqpar, Qoraqumga tutash joylarida qumli va qumoqtuproklar tarqalgan. Suvga serob joylarda namsevar o’simliklar, qumlarda kserofit o’simliklar uchraydi. Hayvonlardan sariq yumronqoziq, chiyabo’ri, nutriya, ondatra, parrandalardan o’rdak, kulrang g’oz, birqozon va b. uchraydi. Aholisi, asosan o’zbeklar; shuningdek boshqa millat vakillari ham yashaydi. 1 kilometr kvadratga 240 kishi to’g’ri keladi. Xo’jaligi. Bog’ot tumani xo’jaligining asosini qishloq xo’jaligi tashkil etadi. Qishloq xo’jaligida foydalaniladigan yerlar 22,9 ming gektar, shu jumladan haydaladigan yerlar 18,5 ming gektar; 8,5 ming gektar yerga paxta, 3,8 ming gektar yerga g’alla, 3,6 ming gektar yerga sholi, 0,7 ming gektar yerga poliz-sabzavot ekinlari, 0,2 ming gektar yerga makkajo’xori, 1,2 ming gektar yerga beda ekiladi. Kunjut va qand lavlagi ekish ham yo’lga qo’yilmoqda. Bog’ot tumanida 13 jamoa xo’jaligi, 81 dehqon va fermer xo’jaligi bor. Tuman jamoa va shaxsiy xo’jaliklarida 35,8 ming qoramol, 30,5 ming qo’y va echki, 100 ming parranda boqiladi (2000). Sanoat korxonalari qishloq xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlashga ixtisoslashgan. Tumanda 10 qurilish tashkiloti, 6 sanoat korxonasi bor. Tuman hududidan Qo’ng’irot — Chorjo’y temir yo’l, Urganch — Hazorasp, Xiva — Hazorasp avtomobil yo’llari o’tgan. Eng yaqin temir yo’l stantsiyasi “Bog’ot” tuman markazidan 12 kilometr narida. 1999/2000 o’quv yilida 50 umumiy ta’lim maktabida 27 ming o’quvchi, 2 litseyda 500 o’quvchi ta’lim oldi. 2 sport maktabi va tennis korti faoliyat ko’rsatmoqda. 40 ommaviy va bolalar kutubxonasi, 42 klub, 14 madaniyat uyi, 1 musiqa maktabi, 1 xalq ansambli, 39 sport zali, tennis korti, 204 sport maydonchalari ishlab turibdi. 10 ming kishiga mo’ljallangan stadion mavjud. 510 o’rinli 5 kasalxona, 10 qishloq vrachlik ambulatoriyasi, 30 feldsherlik punkti bo’lib, ularda 1469 vrach va o’rta ma’lumotli tibbiy xodim ishlaydi (2000). 1971 yildan “Hurriyat” tuman gazetasi chiqadi (adadi 3,4 ming). O’zbekiston Qahramoni “Bog’ot” jamoa xo’jaligining raisi Masharif Quvokov shu tumanning Qulonqorabog’ qishlog’idan.