Category: A harfi

ATSETALDEGID, sirka aldegid, etanal, SN3SNO —to’yingan aldegidlarayan biri. Molekulyar modda 44,05. O’tkir hidli, rangsiz suyuklik, suvda yaxshi eriydi. Zichligi 778 kilogramm/modda. Qaynash temperaturasi 20,8°. Atsetaldegid Kucherov reaktsiyasi yordamida, ya’ni atsetilenni … Read More

ATSETALLAR — aldegidlarning gidratlangan oddiy efirlari. Rangsiz, xushbo’y suyukliklar. Organik erituvchilarda yaxshi, suvda juda yomon eriydi. Atsetallar temir (III)-xlorid (FeCl,) yoki mineral kislotalar ishtirokida aldegidlarni spirtlar, ortoefirlar yoki tetraalkoksisilanlar bilan … Read More

AXCHAKUL — Qoraqalpog’iston Respublikasidagi ko’l. Beruniy tumani hududida, Sulton Uvays tog’larining Janubiy-Sharqiy etagida joylashgan. Axchakul Janubiy Oqchadaryo deltasidagi pastqam sho’rxoklikda sug’orishdan ortgan tashlama suvlarning to’planishi natijasida 70-yillarda vujudga kelgan. Uzunligi … Read More

AXUNBAYEV ISA KONOYEVICH [1908.12. (25).9— 1975.5.1, Toshkent] — jarrohlik sohasidagi yirik olim. Qirg’iziston Faning akademigi va birinchi prezidenti (1954 yildan). Qirg’izistonda xizmat ko’rsatgan fan arbobi (1972). O’rta Osiyo tibbiyot institutini … Read More

AXTACHI — 1) qadimgi o’zbek qabilalaridan biri; 2) qirg’iz-qipchoqlar urug’idan birining nomi; 3) Axtachi qadimgi turk-mo’g’ul xalqparida “Ot tabibi” (sinchi), “Otboqar”, “Sayis”, “Miroxur” degan ma’nolarni bildirgan. O’zbekistonning Farg’ona vodiysida Axtachi … Read More

AXTAMAR — o’rta asr arman me’moriy yodgorliklarining noyob namunalari saqlangan Van ko’lidagi Orol (hozirgi Turkiya hududida), Arsrunidiylar (arman) podshohlari qarorgohi (10 — 11-asrlar). Avliyo xoch cherkovi (915 — 921, me’mori … Read More

AXTALASH, BICHISH — urg’ochi va erkak hayvonlarning jinsiy bezlarini olib tashlash, ularni bepusht qilish yoki jinsiy faoliyatini to’xtatish maqsadlarida erkak hayvonlarning urug’ tizimchasini uzish. Hayvonlar xo’jalik hamda davolash maqsadlarida axtalanadi. … Read More

AXTA, ULGI — naqsh yoki rasmni qog’ozga chizib, chiziq yo’llari igna bilan teshib tayyorlangan andaza; shuningdek andazadagi naqshni bezatiladigan buyum, sirtga o’tkazish usuli. Xalq amaliy bezak san’atining kashtachilik, yog’och va … Read More

AXSIKATIY ABU ROSHID AHMAD IBN MUHAMMAD (1073 — 1134) — tarixchi olim, shoir. Laqabi — “Zulfazoil” (“Fazilatlar sohibi”). Marvda yashab, Sulton saroyida munshiypik qilgan. Axsikatiyning “Kitob at ta’rix” (“Tarix kitobi”), … Read More

AXSIKAT — qadimgi shahar xarobasi. Namangan viloyati To’raqo’rg’on tumanidagi Shahand qishlog’i hududida, Sirdaryoning o’ng sohilida joylashgan. Tarixiy ma’lumotlarga qaraganda, Axsikat shahri miloddan avvalgi 3 — 2-asrlarda vujudga kelgan, 9 — … Read More