Category: A harfi

ATELEKTAZ (Yunoncha ateles — yetilmagan, noto’liq va ektasis — cho’zilish) — o’pka pufakchalari (alveolalari), segmentlar va boshqalarning havosizlanishi yoki deyarli havo qolmasligi natijasida burishishi (puchqayishi). Atelektaz bronxlar teshigining xar xil … Read More

ATEKATLAR, antomeduzalar (Athecata) — dengiz gidropoliplari turkumi. Koloniya bo’lib yashaydi. Koloniyasi butaga o’xshash, suv tubini, chig’anoqlar, suv o’tlari va suv ostidagi boshqa narsalarni qoplab oladi. Atekatlar koloniyasidagi ayrim individlarning himoya … Read More

ATEY (taxminan miloddan avvalgi 429-339) — skiflar shohi. Atey davrida skif yerlari yanada kengayib Dunay ortidagi Dobruja, Bujoq Dashti (qadimgi Get sahrosi) ni ham qamrab olgan. Miloddan avvalgi 4-asrda agafirslar … Read More

ATEIZM (Yunoncha a — inkor qo’shimchasi, theos — Xudo; Xudoni, dinni inkor etish)—dinni, diniy ta’limotni, Xudoni, umuman ilohiy kuchlarga e’tiqod qilishni inkor etish. Diniy va ateistik dunyoqarashlar bir-biriga zid bo’lib, … Read More

ATBARA (Arabcha — Bahr-al-Asvod) — Sudan va Efiopiyadagi Daryo, Nilning o’ng irmog’i. Uzunligi 1120 kilometr. Efiopiya tog’ligining shimoliy chekkasidan boshlanadi. Asosan Sudan platosidan oqadi. Suv sarfi o’zgarib turadi (700 metr … Read More

ATAUALPA (taxminan 1500-1533.29.8, Kaxamarka) — inklar hokimi. Otasi — Uayn kapak vafotidan (1530) so’ng birodari Uaskar bilan hokimiyat uchun qurolli kurash olib borib taxtni egallagan. 1532 yil mamlakatga F. Pisarro … Read More

ATARAKSIYA (Yunoncha ataraxia — xotirjamlik) — yunon etikasida ruhiy osoyishtalik, xotirjamlikni bildiruvchi tushuncha. Demokrit ta’limotida Ataraksiya hayot tashvishlaridan, o’lim, qo’rquv va har qanday ruhiy hayajondan xoli bo’lgan, kishida ehtiroslar ustidan … Read More

ATAPASKLAR (atabasklar, o’zlarini dene deb ataydilar) — AQSh va Kanada rezervatsiyalarida yashovchi indeys xalqlari (navaxlar, apachilar, chipevaylar, kuchinlar va boshqalar) guruhi. Umumiy soni 220 ming kishi (1992), shundan 210 ming … Read More

ATANOQ — urchuqning bir turi. Ilgari ayrim o’zbek qabilalari Atanoqda jun, paxta ip yigirganlar. Hozir ham qorluq (Surxondaryo) o’zbeklarida uchrab turadi.

ATAMAN (qadimgi turkcha deb taxmin qilinadi) — qurollangan kazaklar otryadining boshlig’i. Xalq qo’zg’oloni boshliqlari ham Ataman deb atalgan (S. Razin va boshqalar). Atamanlar kazaklar tarixida katta o’rin tutgan. Dastlab Ataman … Read More