Category: A harfiga oid geografiyaga oid ensiklopedik atamalar

Aydar — ustida tosh parchalari uyulib qolgan qir, tepa, dunglar, ya’ni tosh kokilli donglar. Shamol qirlarning ustki qismidagi govak mayda jinslarni uchirib ketishidan hosil boladi. Joy nomlari sifatida ham ishlatiladi: … Read More

Azonallik – landshaftlarning rivojlanish va tarqalishidagi asosiy qonuniyatlaridan biri. Azonal landshaftlar shakllanishining asosiy omillari tuproq-grunt qoplami, namlik, topografik orni, geologik tuzilishi va boshqa oziga xosligidir.

Azonallik – zonallikdan kora mahalliy sharoit ta’siri kuchli bolgan landshaftlarning tarqalishi. Masalan, qayir landshaftlari, qum landshaftlari (cho`llardan tashqaridagi), ohaktoshli karst landshaftlari, avtoxton landshaftlar va boshqalarda zonallik qonuniyati deyarli aks etmaydi. … Read More

Azon – kun chiqishdan oldingi payt, erta tong.

Azimut (arabcha as-sumut – yol) -joy yoki kartada shimol yonalishi bilan tanlangan predmet yonalishi orasidagi burchak. Azimut burchaklari shimol yonalishidan soat strelkasi boylab olchanadi.

Ayoz – qish faslida havo ochiq, toza bolgandagi sovuq kunlar. Odatda Orta Osiyo antitsikloni yoki sovuq Arktika havosi kelgan paytlarda ro`y beradi.

Adirlar — Orta Osiyo toglari etagidagi chol va chala chol qirlar. Neogen va antropogen davrlarning chokindi tog jinslaridan tarkib topgan. Fargona, Hisor, Surxondaryo vodiylarida koproq konglomerat va chaqir toshlardan iborat … Read More

Adveksiya (lotincha advektsio – eltish) – havo massalari va ularning fizik hossalari (harorat, namlik va h. k.) ning gorizontal yonalishda kochishi. Biror hududdagi ob-havo va meteorolologik elementlar ikkinchi bir hududga … Read More

Adaptatsiya (lotincha adaptatsio – moslashuv) – 1) organizmlarning yashash sharoitiga moslashishi; 2) sezgi a’zolarining oziga ta’sir etadigan qozgatuvchilarga moslashishi natijasida ularda sezgirlik darajasining ozgarishi (masalan, kozning yoruglik yoki qorongilikka moslashuvi).

Agrotexnika — ekinlarni parvarishlash, ulardan yuqori va sifatli hosil olish usullarining majmui. Yerni haydash, tekislash, boronalash va ekishga tayyorlashning boshqa usullari, ugitlash, sugorish, urugni ekishga tayyorlash (saralash, dorilash, ivitish va … Read More