Category: G harfiga oid tarixga oid ensiklopedik atamalar

Gnomon (yunoncha gnomon-ko’rsatkich)-qadimgi astronomic asbob. Faylasuf va astronom miletlik Anaksimandr tomonidan kashf etilgan deb hisoblanadi. Tekis maydonda o’rnatilgan tik ustuncha (sterjen)dan iborat. Gnomon soyasining uzunligi va yo’nalishiga qarab Quyoshning ufqdan … Read More

Glossatorlar (kechki lotincha glossator, yunoncha glossa so’zidan)-o’rta asrlarda (XI-XIII asrlar) Rim huquqini kodekslar va qonunlar matnlari hoshiyasiga qaydlar (gloss) tuzish orqali izohlovchi italyan huquqshunoslari Glossatorlar maktabiga Bolonyada Irneniy tomonidan asos … Read More

Gladius (lotincha gladius)-qadimgi rimlik jangchilarning kalta qilichi (60 santimetrgacha). Pireney yarimorolining qadimgi aholidan o’zlashtirilgan deb taxmin qilinadi. Saf bo’lib jang qilinganda qo’llanilgan. Asosan, chopuvchi zarbalar berishga mo’ljallangan. Gladius aksariyat hollarda … Read More

Gladiatorlar (lotincha gladiator, gladius-shamshir so’zidan)-Qadimgi Rimda maxsus tayyorgarlikdan o’tgan, o’zaro yoki yovvoyi hayvonlar bilan kurashishga majbur qilingan: baquvvat, jasur qullar, harbiy asirlar. Maxsus maktabda o’qiganlar (Rimda, Kapuyada). Etrusklardan o’zlashtirilgan degan … Read More

Glavkizm (ruscha)-“harbiy kommunizm” davrida sovet xo’jaligi boshqaruvi tizimi, yuksak darajada markazlashtirilgani bilan xarakterlarnadi (1920 yil 50 tacha glavklar bo’lgan: Glavneft, Glavtsement, Glavodejda, Glavmuka va hokazolar). Boshqaruvning o’ta markazlashuvi, byurokratiyaning ildiz … Read More

Gistrion (lotincha histrio-aktyor, tragik)-1) Qadimgi Rimda truppa tashkil qilgan professional aktyorlar nomi. Odatda, jamiyatnin quyi tabaqalariga mansub bo’lganlar, ularning kasbi hurmatga loyiq hisoblanmagan, o’zlari ham fuqarolik huquqidan mahrum edilar. Faqat … Read More

Giriy (forscha)-qadimgi o’lchov birligi; qiymati bir kecha-kunduzning 60 dan bir bo’lagiga teng, ya’ni 1 Giriy=0,4 soat=24 daqiqa=1440 sekund. Sharq xalqlari tomonidan qo’llanilgan.

Gippeylar (yunoncha hippeus-suvoriy)-1) qadimgi yunonlarda otliq jangchilar, suvoriylar qismlari a’zolari; 2) bir qator yunon davlatlarida saralangan jangovar birliklar (har doim ham otliqlar bo’lavermagan) nomi; 3) qator yunon davlatlarida imtiyozli tabaqalardan … Read More

Gipokaust (lotincha hypocaustum, yunoncha hypo-ostidan, tagidan va kaustos-isitilgan, qizitilgan so’zlaridan)-antik davrda, ayniqsa, qadimgi rimliklarda keng tarqalgan bir qavatli binolarni isitish tizimi. Pech yordamida isitilgan havo quvurlar orqali uyning poli va … Read More

Gipnos-qadimgi yunonlarning uyqu xudosi, Niktaning o’g’li, Tanatos, Nemesida va mayralarning inisi.