Category: J harfi

JAMUK (turkiycha — “Javohir” ma’nosini bildirgan) — ilk o’rta asrlarda Turk xoqonligida aslzodalar unvoni. Jamuk Buxoroda zodagon dehqon ma’nosida ham qo’llanilgan. Ruscha “Jemchug” (marvarid) Jamuk so’zidan kelib chiqqan degan fikr … Read More

JAMOLIDDIN TURKIY (?-?) -o’zbek tilshunos olimi. Misr va Suriyada yashab, ijod qilgan. Arab va turkey tillarning dialektlarini mukammal bilgan. Bizgacha faqat bir asari — “Kitobi lug’at ul-mushtoq Fi-l-lug’at it-turk va-l-kifchoq” … Read More

JAMAQDOR (forcha.) — Anushteginiylar sulolasi davrida Xorazmshoxlar saroyida, devon ul-xosda xizmat qiluvchi shaxs. Jamaqdor asosan, sultonning Paxlavonlardan tashkil etilgan xos navkarlari (gvardiya)ni davlat tomonidan belgilangan mikdordagi maosh bilan ta’minlashga mas’ul … Read More

JALOLIYLAR — Usmonli turk saltanati (asosan, kichik Osiyo)da hukumatga qarshi 16-17-asrlarda ko’tarilgan qo’zg’olonlarning qatnashchilari. 1519 yil To’kat shahrida bo’lib o’tgan qo’zg’olon rahbari Jalol nomi bilan atalganlar. Jaloliylarning ko’pchiligini dehqonlar, sipohiylar … Read More

JALLOD (Arabcha — darra uruvchi) — 1) tan jazosi va qatlni ijro qiluvchi shaxs. Jallod atamasi O’rta Osiyoda arablar kelgandan so’ng paydo bo’lgan. Jallod hukmdorlarning gunohkor kishilarni darra bilan urish, … Read More

JALLOB (Arabcha) — savdogar, olib sotar. Asosan, chorva mollari, shuningdek, tuya va yilqi bilan savdo qilgan. Ular Turkiston shahar va viloyatlariga borib, chorva mollarini arzonga olib, mol kam hamda qimmat … Read More

JAKOB (JACOB) FRANSUA (1920.17.6, Nansi) — frantsuz mikrobiologi, genetigi. Bakteriya hujayralarida genetic axborotning tashilishi va oqsil sintezining boshqarilishi (operon kontseptsiya) gipotezasi mualliflaridan biri. Asarlari lizogeniyaga (episom kontseptsiya, 1958) oid, Nobel … Read More

JAYXUN — 1) Amudaryoning qadimgi nomlaridan biri; 2) har qanday Daryo; 3) mashhur daryolar — Amudaryo, Sirdaryo, Furot, Dajla va boshqalar. Masalan, Jayxuni Chochiy — Sirdaryo, Jayxuni Xorazm — Amudaryo.

JUFT KUCH — miqdor jihatdan teng, qarama-qarshi tomonga yo’nalgan, ustma-ust tushmaydigan parallel kuchlar. Kuchlarning ta’sir chizig’i orasidagi eng qisqa masofa Juft kuch yelkasi, bu chiziq orqali o’tuvchi tekislik Juft kuch … Read More

JURUA — Braziliyaning g’arbidagi Daryo, Amazonkannng o’ng irmog’i. Uzunligi 3280 kilometr, havzasining maydoni 224 ming kilometr kvadrat. Peru and tog’lari (Mantanya tog’lari) etagidan boshlanib, o’rta va quyi oqimida Amazonka pasttekisligidan … Read More