Category: R harfi

Rable (Rabelais) Fransua (1494, Turen, Shinon shahri yaqinida — 1553.9.4, Parij) — frantsuz yozuvchisi. Jahon adabiyotida komik janrning buyuk namoyandasi. Yoshligida monax bo’lib, 1527 yil monastirni tark etgan va huquq, … Read More

Radiator (lotincha radio — nurlanaman, nur tarqataman) — 1) turar joylar, jamoat va ishlab chiqarish binolarini isitish tizimlarida qo’llaniladigan isitish asbobi. Cho’yan, po’lat, chinni va keramikadan yasaladi. Sektsiyalari bir-biri bilan … Read More

Ravoq — toqning bir turi; bino devorlaridagi deraza va eshik o’rinlarining yuqori qismiga qo’yiladigan mehrobiy yoysimon qurilma. Ravoq yo’nilgan, tabiiy yoki sun’iy toshlar, beton, temir-beton, yog’och va po’lat singari materiallardan … Read More

Radiatsion gigiena — radioaktiv moddalar va ionlovchi nurlarning inson organizmiga ta’sirini o’rganadigan fan, gigienaning bir bo’limi. Radioaktiv moddalar bilan ishlaydigan kishilar va umuman aholini nurlanishdan saqlash uchun sanitariya-gigiena qonun-qoidalarini ishlab … Read More

Radiatsion genetika — genetik soning bir bo’limi; organizmlarni rentgen nurlari yoki radioaktiv elementlar bilan nurlantirish natijasida ularda ro’y beradigan irsiy o’zgaruvchanlik (mutasiya)ni o’rganadi. 20-asr boshlarida nurlarning hujayra va organizmning turli … Read More

Radiatsion belbog’lar — sayyora xususiy magnitosferasining sohasi; shu magnitosfera tutib qolgan yuqori kinetik energiyali zarralar (protonlar va elektronlar, alfazarralar) dan iborat teshik kulcha ko’rinishidagi sayyorani o’rovchi kamarlar. Radiatsion belbog’larda zarralar … Read More

Radiatsion kimyo — kimyoning ionlovchi nurlar ta’sirida moddada yuz beradigan kimyoviy jarayonlarni o’rganadigan sohasi. Kimyoviy jarayonlarni ionlovchi nurlar ta’sirida yuzaga kelishi ularning moddalar molekulalarini ionlash va qo’zg’atishi bilan bog’liq. Radiatsion … Read More

Rele (Fransuzcha relayer — almashtirmoq) — biror qurilma yoki jarayonning parametrlari qiymati yoki yo’nalishi o’zgarganda ijro etish mexanizmga ta’sir qiladigan avtomatik qurilma. Nazorat qilinadigan parametrlar (bosim, temperatura, kuchlanish va boshqalar) … Read More

Rentgen astronomiyasi — astrofizika bo’limi; to’lqin uzunligi 0,1 dan 50 angstremgacha bo’lgan kosmik rentgen nurlanishini tekshiradi. Kosmik asboblarni yer atmosferasi (roentgen nurlarini yutadigan) dan tashqariga chiqaruvchi kosmik texnikaning rivojlanishi Rentgen … Read More

Rentgen apparati — rentgen nurlarini hosil qilish va ulardan foydalanish uchun mo’ljallangan qurilma. Rentgen apparati rentgenodiagnostika, rentgenote- rapiya va rentgen analizida ishlatiladigan turlarga bo’linadi. Rentgen apparatining muqim (rentgen kabinetlarida, laboratoriya … Read More