Category: Z harfiga oid geografiyaga oid ensiklopedik atamalar

Zenit (arabcha samt – yo`l, yo`nalish) – osmon sferasining kuzatuvchi tepasidagi nuqtasi; shoqul (vertikal) chiziq osmon sferasini ana shu nuqtada kesib o`tadi.

Zayak (sug`diycha zoy – yer va suffiks – ak) – oldin ekin ekilib, keyin tashlab qo`yilgan joy – partov yer; ko`pincha g`alla ekib kelingan yerlar zayak deyiladi. Joy nomlari tarkibida … Read More

Zaxkash – yer osti suvlari ta’sirida namiqib yotadigan yer; oqova va zax suvi oqadigan ariq, zovur ham zaxkash deyiladi.

Zax – sizot suvlar yer yuzasiga yaqin bo`lgan yoki chiqib yotadigan, asosan botqoq o`simliklari o`sadigan yer.

Zarang yer – qattiq, zich tuproqli yer. Zarang yer tuproq hosil qiluvchi jinslar juda mayda zarrali (chang), chirindi kam, tarkibida gips, tuz mavjud bo`lganda vujudga keladi. Bunday yerga suv singmaydi. … Read More

Zandrlar (islandcha sand – qum) – muzliklar (asosan to`rtlamchi davr muzliklari) ning oxiri va chekkasida morena jinslarini muz suvlari yuvib ketishi hamda qayta yoqizishi natijasida vujudga kelgan qumloq-toshloq tekisliklar. Tipik … Read More

Zonallikning davriy qonuniyati – turli geografik mintaqalarda bir-biriga o`xshash landshaft zonalarining takrorlanishi, masalan cho`l landshaft tipi va binobarin, cho`l zonasi mo`tadil mintaqada ham, subtropik mintaqada ham, tropik mintaqada ham uchraydi; … Read More

Zodiak – ekliptika bo`ylab joylashgan yulduz turkumlari mintaqasi. Zodiak mintaqasida 12 ta yulduzlar turkumi bor. Ularni arabcha nomi bilan atash kengroq tarqalgan. Bular: Damal (Qo`y), Savr (Sigir), Javzo (Egizak), Saraton … Read More

Zilzila, yer qimirlash – Yer po`stining ichki qismidagi tabiiy kuchlar ta’sirida sodir bo`ladigan silkinishlar. Sabablariga qarab tektonik vulkan va o`pirilish zilzilalariga bo`linadi. Silkinish paydo bo`lgan joy zilzila o`chog`i, uning markazi … Read More

Zakazik – hudud yoki akvatog`iyaning bir qismi. Zakaznikda barcha tabiiy kompleks emas, balki uning alohida elementlari: o`simliklar, hayvonlar yoki ba’zi bir hayvon turlarigina muhofaza qilinadi.