Qaraim tili

Qaraim tili — turkiy tillarning qipchoq guruhiga mansub til. Litvaning Vilnyus shahri atrofida, asosan, Trakay va Panevejis shahrilarida, Ukraina Janubidagi Lusk va Galich shahrilari atrofida, Qrimda, qisman Polsha, Rossiya Federatsiyasi va boshqalar hududlarda tarqalgan. Qaraim tili adabiy til sifatida shakllanmagan, hozirgi og’zaki so’zlashuv tili esa qaraimlarning asosiy yashash joylariga mos tarzda nomlangan uch lahjaga: Trakay (shimol), Galich (Janub) va Qrim lahjalariga ega. Ular o’zaro fonetik va leksik jihatdan farqlanadi: Trakay va Qrim lahjalarida 8 ta, Galich lahjasida esa 6 ta unli fonema bor; Qrim va trakay lahjalarida so’z boshida va oxirida “ch” qo’llansa, Galich lahjasida ayni o’rinlarda “ts” ishlatiladi (chach — tsats “soch”); Qrim va Trakay lahjalarida so’z oxiridagi “sh” Galich lahjasida “s” talaffuz etiladi (bash — bas “bosh”). Qrim lahjasi qrim-tatar tiliga yaqin bo’lsa, Trakay va Galich lahjalari sin- taksisiga slavyan tillari kuchli ta’sir ko’rsatgan. Leksikasida ko’plab turkiy so’zlar bilan bir qatorda rus, polyak, ukrain, Belorus, Litva, grek va italyan tillaridan o’zlashgan so’zlar ham uchraydi. Qaraimlar qadimiy yahudiy, lotin va rus alifbolaridan foydalanganlar. Litvadagi qaraimlar o’z og’zaki ona tillari bilan bir qatorda, Litva va rus adabiy tillaridan ham foydalanadilar. Ad.: Musaev K.M., Grammatika kara- imskogo yaznka, M., 1964; Baskakov N.A., Vvedenie vizuchenie tyurskix yazmkov, 2izd., M” 1969.