Qo’stanay viloyati

Qo’stanay viloyati — Qozog’iston Respublikasi tarkibidagi viloyat. 1936 yil 29 iyulda tashkil etilgan. Respublikaning shimol qismida, Tobol daryosi havzasida. Maydoni 196 ming km2. Aholisi 938 ming kishi (2002), asosan, qozoqlar, shuningdek, rus, ukrain, nemis, Belorus, tatar va boshqa millat vakillari ham yashaydi. Shahar aholisi 52%. Tarkibida 4 shahar va 12 shaharcha bor, 13 tumanga bo’lingan. Markazi — Ko’stanay shahri. Tabiati. Viloyat Ural tog’larining sharqidagi dasht zonasida, katta qismi To’rg’ay va Ural sharqi platolarida joylashgan. Qo’stanay viloyatining shimoliy-g’arbiy qismini Uralning tog’oldi tekisliklari va tarmoqlari egallagan. Foydali qazilmalardan temir rudasi, boksit, nikel, titanga boy. Asbest, qo’ng’ir ko’mir va qurilish materiallari zaxirasi ham katta. Iqlimi keskin kontinental, yozi issiq, quruq, qishi sovuq, qor kam yog’adi. Iyulning o’rtacha temperaturasi shimolda 18-19° va Janubda 21 — 22°, yanvarniki shimolda -19° va Janubda -17°. Yillik yog’in shimolda 300 — 350 mm, Janubda 240 -280 mm. Vegetatsiya davri shimolda 150 -175 kun, Janubda 180 kun. Eng yirik daryosi — Tobol (ob havzasi); chap irmoqlari — Sintasti, Ayat, uy, o’ng irmog’i — Ubagan. Mayda ko’l ko’p. Qo’stanay viloyatining shimoliy qismida qora tuproq (hududining 40% dan ortiqrog’i), Janubda esa kashtan tuproqlari tarqalgan. 143 ming gektar yer o’rmon. Yovvoyi hayvonlardan bo’ri, tulki, elik, bo’rsiq, oq tovushqon, malla tovushqon: qushlardan to’rg’ay, turna, qur, qizilishton, kakliklar uchraydi. Xo’jaligida lalmikor dehqonchilik bilan birga (asosan, bug’doy), sut-go’sht chorvachiligi va qishloq xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlash yetakchi o’rinda. Energetikasi tashqaridan keltiriladigan ko’mir, mazut va gaz bilan ishlaydi. Qo’stanay viloyati g’alla, go’sht, temir rudasi, asbest va boksit yetkazib beradigan yirik viloyatdir. Sanoatining asosiy tarmog’i — kon-ruda sanoati. Metallsozlik (avtomobil, motor ta’mirlash, mexanika zavodlari), kimyo sanoatlari, qurilish materiallari ishlab chiqarish va ayniqsa, yengil (to’qimachilik, poyabzal ishlab chiqarish, tikuvchilik) va oziq-ovqat sanoati tarmoqlari (un, pivo, go’sht, moy) rivojlangan. Qishloq xo’jalik g’allachilik, va chorvachilikka ixtisoslashgan. Ekin maydonlariga g’alla, sabzavot, poliz, texnika va ozuqa ekinlari, kartoshka ekiladi. Sut-go’sht yetishtiriladigan qoramolchilik, shuningdek, cho’chqachilik, parrandachilik, qo’y va echkichilik rivojlangan. Qo’ychilik go’sht va jun etishtirishga ixtisoslashgan. Temir yo’l uzunligi 835 kilometr, avtomobil yo’llari uzunligi 8,3 ming kilometr, shu jumladan, qattiq qoplamali yo’llar 2,9 ming km2. Asosiy transport tugunlari: Qo’stanay va Tobol. Qo’stanay shahri. Moskva, Ostona, Olmaota kabi yirik shaharlar bilan havo yo’llari orqali bog’langan. Qo’stanay shahrida pedagogika instituti, Rudniy shahrida Qozog’iston politexnika instituti filiali bor. O’lkashunoslik muzeyi, drama teatri, filarmoniya mavjud.