ISHLAB CHIQARISH BIRLASHMASI, kombinat
ISHLAB CHIQARISH BIRLASHMASI, kombinat — ixtisoslash- ganbir butun i.ch.-xo’jalik majmui. Uning tarkibiga o’zaro i.ch. aloqalari va markazlashgan yordamchi hamda xiz- mat ko’rsatish korxonalariga ega bo’lgan z-D, f-ka, loyiha-texnologiya va b. tash- kilotlar kiradi. I.ch.b. tarkibiga ki- ruvchi i.ch. bo’linmalari yuridik shaxs hisoblanmaydi. Ilmiy-texnika tarak,- qiyoti imkoniyatlaridan to’la foydala- nish asosida ishlab chiqarishni ixti- soslashtirish, kooperasiyalash, Kombi- nasiyalash va b.ni tadbiq etish asosida tashkil etiladi. I.ch.b. bir qancha afzal- liklarga ega bo’lib, odatda, ularda mod- diy-texnikaviy, moliyaviy va mehnat re- surslari samarali ishlatiladi, zamona- viy ilmiy-texnika yutuqlari qo’llanib, i.ch.ni, mehnatni, bo-shqaruvni tako- millashtirish (boshqa-ruv apparatini qisqartirish, uning ko’p bosqichliligiga barham berish) imkoniyati tug’iladi. I.ch.b.ning muhim vazifalaridan biri texnika taraqqiyo-tini tezlashtirish va mahsulot sifa-tini oshirishdan iborat. I.ch.b.ga bosh korxonaning boshqaruv AP- parati rahbarlik qiladi. I.ch.b.ni bosh direktor (direktor) boshkaradi. I.ch.b. huzurida i.ch. bo’limlari rahbarlari va kasaba uyushmasi vakillaridan iborat maslahat organi makrmiga ega bo’lgan Di- rektorlar kengashi faoliyat ko’rsatadi. Bosh direktor kengash raisi hisoblanadi. Chet mamlakatlar sanoatida I.ch.b. ko’rinishidagi majmualar butun bir tarmoqni yoki kichik tarmoklarni qam- raydi va i.ch.ning texnologik, yagona xom ashyo bazasi yoki texnologik jarayonlar- ning ketma-ketligi, turdoshligi tamoy- illari asosida shakllanadi. O’zbekistonda I.ch.b. 1960-y.lar bosh- laridan i.ch. jihatidan o’zaro bog’liq, aso- san, bir xil mahsulot ishlab chiqaradigan kichik korxonalarni etakchi bosh korxona rahbarligida birlashtirish negizida firmalar ko’rinishida tashkil etilgan. O’zbekiston mustaqillikka erishgach, bo- zor munosabatlariga o’tilishi va shunga bog’liq holda mulkchilik munosabatla- rining o’zgarishi natijasida zamonaviy talablarga javob bermay qolgan ko’pgina I.ch.b.lari tugatildi. Ularning ba’zila- ri esa yangicha mulkchilik munosabatlari- ga asosan qaytatashkil etildi. Mas, Chka- lov nomidagi «Toshkent aviasiya ishlab chiqarish birlashmasi» aktsiyadorlik ja- miyati, Toshkent «to’qimachilik» ishlab chiqarish birlashmasi va b. I.ch.b. iqtisodiy jihatdan asos- lab tashkil etilgan taqdirda i.ch. va mehnatni tashkil etish samaradorligi oshadi, mahsulot tannarxi kamayadi, foy- da va rentabellik darajasi ortadi. Sa- dir Salimov.