PEROKSIDLAR VA PEROKSID BIRIKMALAR

PEROKSIDLAR VA PEROKSID BIRIKMALAR — tarkibida o’zaro bog’langan ikki kislorod atomidan ibo- rat guruhi —o—o— bo’lgan murakkab moddalar. P. va p.b.ning eng oddiysi vo- dorod peroksid N—o—o—N dir. Ish- krriy metallarning va kaltsiy, stron- tsiy, bariyning peroksidlarida o; ion- lar mavjud. Sanoatda natriy peroksid natriyni havo kislorodi b-n oksidlab olinadi. Natriy peroksid Na2O2 — och sariq rangli nihoyatda gigroskopik kri- Stall modda; 310— 400° da tarkibidagi kislorodini yo’qo-ta boshlaydi, 540°da shiddatli ravishda parchalanadi. Bariy peroksid xreil qilish uchun bariy OK- Sid — Vao 500° dan past t-Rada havo kislorodi b-n reaktsiyaga kiritiladi. Bariy peroksid VaO2 700° da ya na Vao va kislorodga parchalanadi. Rux va kad- miy peroksidlari qizg’ish rangli. Ular- ni tegishli oksidlarga, gidroksidlar- ga yoki tuzlarga N2O2 ta’sir ettirish yo’li b-n olinadi. Rux peroksid Zn2O2 yara va kuyganda jarohatni davolash- da qo’lla-niladigan maz komponenti sifatida va krrason kasalligini da- volashda ishlatiladi. Simob peroksid Hg2O2 qizdirilganda va zarba ta’siri- da portlovchi sariq rangli a — va barka- pop qizg’ish rangli (3 — shaklida mavjud. Metall peroksidlarni vodorod perok- Sid kislotaning tuzlari deb qaraladi. Agar vodorod peroksid N2O2 tarkibi- dagi vodorod atomlari o’rnini kislota qoldiklari egallasa, peroksokislotalar hosil bo’ladi. Mac, HSO3— o—o— SO3H yoki H2S2O8 — peroksosul-Fat kislota, N —o—o—SO3H yoki H2SO5 — Kapo kislotasi, N2sg06 peroksoxro- mat kislota va h.k. Peroksokislotalar gidrolizga uchraganda vodorod peroksid hosil bo’ladi. R—o— o—R’ tarkibli organik moddalar organik peroksidlar deb yuri-tiladi (R va R’ organik radi- kal). Per-oksidlaridan tashqari gipe- roksidlar (mas, K2O4 Rb2O4 va b.) ham ma’lum. P. va p.b. to’qimachilik, qog’oz va kosmetika, qurilish, oziq-ovqat sanoat- larida, tibbiyotda, q.x.da, pirotexnika- tsa, reaktiv dvigatellarda va havoni re- Ge-nerasiyalashda qo’llanadi.