Ta’limning milliy modeli

Ta’limning milliy modeli — O’zbekiston Respublikasida ta’lim tizimini yangilangan sog’lom pedagogik tafakkur asosida tubdan isloh qilish, ta’lim-tarbiya muassasalarida tayyorlanadigan kadrlarni intellektual, ma’naviy va axloqiy saviyasiga ko’ra rivojlangan mamlakatlardagi darajaga etkazish bo’yicha belgilangan nazariy-metodologik, amaliy-pedagogik yondashuvlar majmui. Ta’limning milliy modelida ma’naviy-intellektual jihatdan barkamol shaxsning o’z ijodiy qobiliyatini to’la namoyon etishini ta’minlash ko’zda tutiladi. Jahon ta’lim tizimi tajribasida mutlakr yangilik bo’lgan Ta’limning milliy modeli shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta’lim, fan, ishlab chiqarish. singari 5 tarkibiy qismdan iborat. O’zbekiston Respublikasining Kadrlar tayyorlash milliy dasturida Ta’limning milliy modeli tarkibiy qismlari ta’riflanib, ularning asosiy vazifalari belgilab berilgan. Jumladan, shaxs — kadrlar tayyorlash tizimining bosh sub’yekti va ob’yekti, ta’lim sohasidagi xizmatlarning iste’molchisi va ularni amalga oshiruvchidir. Ta’limning milliy modelining o’ziga xosligi tarkibiy qismning boshlanishidayoq yaqqol namoyon bo’ladi. Unda shaxsga ta’limning iste’molchisi, ya’ni ob’yektigina emas, balki uni amalga oshiruvchi, ya’ni ta’lim jarayonining sub’yekti sifatida ham qaraladi. Bu hol shaxsni ta’limning iste’molchisidan bu jarayonning ijrochisiga aylantiradi, uning faolligini oshirib, rivojlanishini tezlashtiradi. Davlat va jamiyat — ta’lim hamda kadrlar tayyorlash tizimi faoliyatini tartibga solish va nazorat qilishni amalga oshiruvchi, kadrlar tayyorlash va ularni kabul kilib olishning kafillaridir. Ta’limning milliy modeliga ko’ra, davlat va jamiyat o’z zimmasiga kadrlar tayyorlash ishini tashkil etish, ta’lim jarayonini nazorat qilish hamda tayyorlangan mutaxassislar faoliyatini yo’lga qo’yish kafolatini oladi. Uzluksiz ta’lim — malakali raqobatbardosh kadrlar tayyorlashning asosi bo’lib, ta’limning barcha turlarini, davlat ta’lim standartlarini, kadrlar tayyorlash tizimi tuzilmasi va uning faoliyat ko’rsatish muhitini o’z ichiga oladi. Ta’limning milliy modeli shaxsning kamoloti umr buyi davom etadigan uzluksiz jarayon ekanligiga asoslanadi. Shuning uchun ham ta’lim tizimlarining barkamol insonni shakllantirishda ishtirok etishi lozim bulgan barcha bo’g’inlar faoliyati uzviy va uzluksiz bo’lishi ko’zda tutiladi. Ta’limning muayyan bosqichida biror shaxsda shakllantirilishi lozim bo’lgan bilim, malaka va ko’nikmalar miqdori, tartibi qamda bajarilish jarayoni ayni shu uzluksiz ta’lim tomonidan amalga oshirilishi zarur bo’ladi. Fan — yuqori malakali mutaxassislar tayyorlaydi va ulardan foydalanadi, ilg’or pedagogik va axborot texnologiyalarini ishlab chiqadi. Ta’limning milliy modelining bu tarkibiy qismiga Kadrlar tayyorlash milliy dasturida alohida ahamiyat berilgan. Chunki malakali mutaxassislarni tayyorlashda fan yutuqlaridan foydalanilganidek, yuqori malakali mutaxassislar ishtirokisiz fanning rivojlanishi ham mumkin emas. Demak, fan bir vaqtning o’zida tayyorlovchilik, iste’molchilik, rivojlantiruvchilik vazifalarini bajaradi. Ishlab chiqarish — kadrlarga bo’lgan ehtiyojni, shuningdek, ularning tayyorgarlik sifati va saviyasiga nisbatan qo’yiladigan talablarni belgilovchi asosiy buyurtmachi, kadrlar tayyorlash tizimini moliya va moddiy-texnika jihatidan ta’minlash jarayonining qatnashchisi. Ishlab chiqarish Ta’limning milliy modelining eng asosiy qismlaridan biridir. Xalq xo’jaligining muayyan sohasi uchun zarur bo’lgan kadrlar mikdori, ularni tayyorlashda tayanilishi lozim bo’lgan iqtisodiy va texnologik asoslar ishlab chiqarish. tomonidan belgilanadi. Jamiyatning moddiy boyliklari ishlab chiqarish jarayonida yaratilgani uchun u kadrlar tayyorlash tizimining moliyaviy va moddiy-texnikaviy ta’minotini ham amalga oshiruvchi sanaladi. Ta’limning milliy modelida kadrlar tayyorlash borasida xalqimizga xos milliy xususiyatlar maksimal darajada hisobga olinishi taqozo etiladi. Shuningdek, unda barkamol shaxsni shakllantirish hamda uning aqliy, kasbiy va ma’naviy imkoniyatlarini eng samarali yo’sinda ishga solish yo’llari aniq hisobga olingan. Ta’limning milliy modelida shaxsda shakllantirilishi zarur bo’lgan kasbiy va ma’naviy sifatlarning uygunligiga alohida e’tibor berilgan. Ad.: Barkamol avlod orzusi, T., 2000. Qozoqboy Yo’ldoshev.