Gomologik qatorlar

Gomologik qatorlar — kimyo- viy xossalari va tuzilishi jihatidan bir-biriga yaqin bo’lib, molekulasining uglevodorodli radikallarida bitta yoki bir nechta metilen guruxi (SN2) borligi b-n bir-biridan farq qiladigan turdosh organik birikmalar. Mas, metan SN4, etan S2N6, propan C3Hg, pentan S5N12 kabi to’yingan uglevodorodlar (umumiy formulasi SpN2p+2), etilen S2N4, Pro- pilen S3N6 kabi to’yinmagan uglevodo- rodlar (umumiy formulasi Spn2l), me- til spirt SN3ON, etil spirt S2N5ON kabi bir atomli to’yingan spirtlar (umu- miy formulasi SpN2p+|on) ning gomo- logik qatorlari ma’lum. G.q.ning ayrim qismlari fizik xossalari jihatdan bir-biridan farq qilishi mumkin. Mas, to’yingan yog’kislotasi va spirtlar qatorida zanjirning bitta SN2 guruhga uzayishi gomologlar qatorining sirt faolligini 3 — 3,5 marta oshiradi yoki G.q.ning o’rtasida joylashgan va Radika- li tarmoqlanmagan zanjirdan tuzilgan birikmalarning qaynash t-rasi qo’shni gomologlardan 20-30° farq qiladi. G. q.ning yuqori molekulali vakillarida bunday farq, sekin-asta kamayib boradi. Ba’zi uglevodorod molekulalari radi- kaliga gomologik farq, kiritilishi b-n turlicha struktura o’zgarishlari sodir bo’ladi. Bunda gomologik farq, ya’ni SN2 guruxi molekulaning qaysi joyiga ki- ritilgani ham katta ahamiyatga ega.