Kardiologiya

Kardiologiya (kardio… va …lo- giya)— tibbiyot fanining bir bo’limi: yurak-tomir sistemasining tuzilishi, funktsiyasi va kasalliklarini, ularning yuzaga kelish sabablari, rivojlanish mexanizmlari, o’ziga xos kechishi hamda diagnostikasini o’rganadi, shuningdek, ularni aniqlash, davolash va oldini olish usullarini ishlab chiqadi. K.ning mustaqil fan sifatida shakllanishi va rivojlanishi 19-20-a.larga to’g’ri kela- Di. Bu Aristotel, Gippokrat, Diosko- Rid, Galen va Ibn Sinolarning faoli- yati b-n bog’liq. 1628 y. ingliz vrachi Garvey qon aylanish doirasini tavsif- laganidan so’ng K. masalalariga oid bi- limlar to’plana bordi. 1761 i. Avstrali- yalik vrach Auenbrugger ichki a’zolarni tadqiq etishning yangi usuli — perkus- siyapp kashf etdi. 19-a.da stenokardiya, revmatizm, yurak poroklariga xos klinik alomatlar aniqlandi. Frantsuz vrachi J. Buyo (1835) va g. I. Sokolskiy (1836) asarlarida revmatizm va yurakning shi- kastlanishi o’rtasida bog’liklik borli-gi haqidagi fikrlar ilgari surilgan. Frantsiyalik olim R. Laennek tomonidan 1816 y. stetoskopnit ixtiro etilishi va amalietda auskultasiya usulining jo- riy qilinishi (1819) tufayli yurak-to- Mir kasalliklari diagnostikasi ko’lami ancha kengaydi. 1889Y. frantsuz vrachi P. Potep ar- terial qon bosimini o’lchash asbobi — monometrni taklif etdi; shu maqsadda 1896 y. italiyalik olim S. Riva-Rochchi apparatidan foydalana boshlandi. 19-a. ning 2-yarmiga kelib fiziologiya fani ulkan yutuqlarga erishdi. Nemis fizio- logi K. Lyudvig va rus olimi F. V. Ov- syannikov uzunchoq miyada tomirlarni harakatlantiruvchi markaz borligini, E. Veber (nemis), I. F. Tsion va I. P. PAV- lov Markaziy nerv sistemasining yurak va tomirlar faoliyatiga ta’sir etish xususiyatini aniqladilar. S. B. Botkin klinik K.ga asos soldi. G. F. Lang (1935) ning yurak-tomir sistemasi kasalli- klari tasnifi va miokard distrofiya- si to’g’risidagi ta’limoti hanuzgacha o’z ahamiyatini yo’qotgani yo’q. O’zbekistonda K. sohasiga 20-a. ning 30 y.larida asos solindi, bunda terapevtik maktab asoschilari M. N. Slonim va N. A. Kassirskiylar yurak- tomir kasalliklariga terapevtik yon- doshish yo’nalishlarini belgilab ber- dilar. Ularning bu sohada olib borgan tadqiqotlari K. taraqqiyotiga asos bo’ldi. O’rta Osiyo sharoitida yuqori harorat, quyosh nuri, quruq va chang havoning qon aylanishiga salbiy ta’siri o’rganildi. (3. I. Umidova, O. N. Pavlova, N. I. Is- moilov, X. I. Yanboeva), shuningdek, qon aylanish me’yorlari va patologiyasiga xos ko’rsatkichlar aniqlandi. Ob-havo o’zgarishining gipertoniya b-n kasallan- gan bemorlarga meteopatik ta’siri tav- siflab berildi; arterial bosim (AB) ning ko’tarilishi bemorning yoshiga be- vosita bog’liq ekanligi o’rganildi (A. K. Kaplan, A. B. Bahodirov, R. A. Katseno- VICh, A.A. Orifjonov va b.). Gipertoniya kasalliginpt kechishi qontomir reak- tivligi, tashqi nafas, buyraklar funk- tsiyasi, suv-tuz almashinuvi holatlari o’rganilib, bunda AB ning ko’tarilishi b-n ular o’rtasida bevosita bog’liqlik mavjudligi aniqlandi (A. B. Bahodirov, 3. A. Dolimov, T. U. Maqsudxonov va b.). Lipidlar almashinuvi natijasida elek- trolitlar va mikroelementlar almashi- nuvidagi buzilishlarda paralellar yuza- ga kelishi, ateroskleroz rivojlanishida immunologik reaktivlikda o’zgarishlar bo’lishi qayd etildi (A. Xo’jaev, A. I. Nikolaev, N.Uu.Abdullaev, Shodmonov va b.). Ateroskleroz b-n shikastlangan qon tomirlarni jarrohlik usulida davo- lash (V. V. Vohidov, O’. O. Oripov, D. S. G’ulomov, SHM.Karimov va b.) mumkinli- gi : ilmiy va amaliy jihatdan asoslan- Di. Mahalliy dorivor o’simliklardan tayyorlangan 5 ta yangi preparatdan ate- roskleroz, aritmiya, miokard infar- ktini davolashda foydalanish (R. Q. Kurbonov, G. K. Qiyoqboev); o’tkir mi- okard infarktiga chalingan bemorlar sog’lig’ini bosqichma-bosqich tiklash masalalari hal etildi. Yurak-tomir sistemasi kasalliklarining ob-havo sharoitiga bog’liqligi (km.Yo’ldoshev, O».B.Sharonov, A.M.Ubaydullaev), yurak- tomir kasalliklarining diagnostika- si va oldini olish yo’llari o’rganildi (Ra.Abdullaev). In-t olimlari tomo- nidan bemorlarga yordam ko’rsatishning yangi shakli — ambulator davolash yo’lga qo’yildi.Hozir respublikada ambulatory davolashga ixtisoslashtirilgan 10 dan ortiq markaz faoliyat ko’rsatadi. 1999 y.dan kardiologiya i.t. in-tining kardi- ologiya markazit aylantirilishi kardi- ologiya muammolarini aniq yagona reja asosida rivojlantirish imkonini ber- Di. Ad.:Yuldoshev K.Yu., Xol matov B.X., Maksumova M.G., Klinicheskaya elektro- kardiografiya, T., 1995; Yuldashev K.Yu. i dr., Farmakoterapiya infarkta miokarda, T., 1995. Ravshanbek Qurbonov.