«Kelinoy»

«Kelinoy» — xalqdostoni; shu nomdagi liro-epik dostonlar turku- mi. 19— 20-a.larda yaratilgan. Surxon- Daryo va Qashqadaryoda, shuningdek, to- jikiston va Turkmanistonning Jan. hududlarida yashovchi o’zbeklar o’rtasida keng tarqalgan. Dastlab naql, rivoyat va termalar sifatida (kichik epik va xayotiy voqealar asosida) yuzaga kelgan. Keyin- chalik yaxlit va mustaqil syujetli Doston shaklida kuylangan. «K.»ning bir necha tarixiy davrlarga xos variant va versi- yalari bor. Umir baxshining «K.», Qodir Rahim o’g’lining «Masharoy-Norg’uloy», Rajab baxshi va buri boxshmlarning «Izzatoy» kabi «K.»dostoni variant- larida bosh qahramon (Ke-linoy)ning go’zalligi, aql-idroki ta’riflanib, tengsiz nikoh, ba’zi salbiy urf-odatlar qoralangan. Keyinchalik Tosh Chorshan- ba o’g’li, umir baxshi, Mamadrayim Bax- shi (1889-1970), Hazratqul Xudoyber- Di o’g’li, Chori Xo’jamberdi o’g’li, Zohir Qo’chqor o’g’li va b. baxshilar yaratgan «Oysha», «Toshgul», «Oytoshgul», «Xon- suluv», «Oysihat» va «K.»turkumidagi boshqa dostonlarda xotin-qizlar erki va xalq ozodligi masalalari ilgari suril- gan. «K.»turkumida hoz. ham dostonlar yaratilmoqda va ijro etilmoqsa. Ad.: Ke- linoy, T., 1962.