Pentanlar

Pentanlar, S5N|2 — to’yingan ug-levodorodlar. Mol. m. 72,146. Uchta izo-meri bor: normal pentan SN3(SN2)3 SN3 («—P.), izopentan (SN3)2SNSN2 SN3 (2-metilbutan) va neopentan (SN3)4S (2,2-dimetilpropan, tetrame- tilmetan). n-P. va izopentan — o’ziga xos hidli, rangsiz, yonuvchan suyukliklar, neopentan — gaz. n-P.ning suyuqlanish t-rasi — 129,72°; qaynash t-rasi 36,07°; zichligi 626 kg/m3. Izopentanning suyuqlanish t-rasi — 159,89°; qaynash t-rasm 27,85°; zichligi 620 kg/m3. Neo- pentanning suyuklanish t-rasi -16,55°; kaynash t-rasi 9,5°; zichligi 591 kg/m3. P. gaz kondensatlari, neft, neftni qayta ishlash mah-sulotlari tarkibida bo’ladi va bu mah-sulotlardan rektifikasiya usuli b-n ajratib olinadi. Tabiiy gaz- dan oli-nadigan benzin tarkibidan 40% gacha texnik P. («-P. va izopentan- ning 1:1 nisbatdagi aralashmasi hamda qo’shimcha sifatida 2% gacha neopentan) bo’ladi. n-P. izopeptan, pentenlar, amil spirtlar va ularning efirlari, amil- fenol va b. olishda, shuningdek, eri-TUV- chi sifatida ishlatiladi. Izopentan — yuqori oktanli benzinlar kom-ponenti. Texnik izopentan (zichligi 620 kg/m3, motor usuli bo’yicha oktan soni 90) Ben- zinlarning oktan sonini oshirish va tetraetilqo’rg’oshin qo’llashni kamayti- rish maqsadida 15% gacha qo’shiladi.