Sharqiy Timor

Sharqiy Timor — Janubiy Sharqiy Osiyodagi davlat. Maydoni 14,8 ming km2. Aholisi 952,6 ming kishi (2002). Poytaxti — dili shahri. Tetum, mambai, papuas va boshqalar xalqlar yashaydi. Rasmiy til — portugal tili. Dindorlarning aksariyati musulmon va katoliklar; aholining bir qismi an’anaviy dinlarga e’tiqod qiladi. Tabiati. Sharqiy Timor Timor orolining shimoli sharqida joylashgan. Relefi, asosan, tog’li, eng baland joyi 2960 metr; balchiqli vulkanlar bor. Iqlimi subekvatorial, mussonli. Sohilda temperatura yil davomida 25°-27°. Yillik yog’in 500 mm atrofida (may — noyabr quruq mavsum). Tarixi. Sharqiy Timor Portugaliyaning sobiq mustamlakasi. 1974 yil Portugaliya Sharqiy Timor aholisining o’z huquqini o’zi belgilash va mustaqillik huquqini tan oldi. 1975 yil noyabrda Sharqiy Timor mustaqilligi uchun inqilobiy front Sharqiy Timor mustaqilligini e’lon qildi, ammo Indoneziya tarafdori bo’lgan guruhlar Sharqiy Timorni Indoneziyaga qo’shilganligini bildirdi. Indoneziya o’z qo’shinlarini Sharqiy Timorga olib kirdi va unga provinniya maqomini berdi. 1999 yilda o’tkazilgan referendumda Sharqiy Timor aholisining aksariyati mustaqil davlat qurish tarafdori ekanligini bildirdi. 25 yil davom etgan kurashdan so’ng Sharqiy Timor 2002 yil 20 mayda mustaqillikka erishdi va Shanana Gujmau uning birinchi prezidenti etib saylandi. 2002 yildan BMT a’zosi. Xo’jaligi. Iqtisodiyotining asosi — qishloq xo’jaligi. Eksport uchun kofe, kauchukli daraxt, kokos palmasi o’stiriladi. Ichki ehtiyoj uchun sholi, makkajo’xori, shakarqamish, Taro, yams, supurgi ekiladi. Echki, yilqi, buyvol boqiladi. Dengizdan baliq ovlanadi. 1980-yillarning boshigacha sandal daraxti yog’ochini chetga olib chiqib ketish katta daromad keltirgan, keyinchalik uni kesish cheklandi. Qishloq xo’jaligi xom ashyolarini qayta ishlovchi korxonalar bor. Pul birligi — Timor eskudosi, rupiya.