Tuproq

Tuproq — litosfera yuz kavatlarning suv, havo va tirik tashkilotlarida ishtirok etgan rivojlanayotgan va genetik jihatdan o’zaro bog’liq horizontlardan toshil topgan tabiy tuzilma; yer ustining yuz va undan tashqari. T. ning nuragan tog jinslaridandan farq qilgan eng muhabbat — unumdorligidir (Q. 11. Tuprok o’tish: saytda harakatlanish, qidiruv T. ni tashkil etish va uning tasnifini tuzish, tarkibi yaxshilash hamda unumdorligini oshirish usulini ishlab chiqish singapurlari masalalari bilan tuprokshunoslik fani shug’ullandi. T. qaror qabul qilish asoslari: haqlim, tuprok ona jinsi, o’yinlar va havvonot olami, Hudning relefi va geolog yosh hamda odamning xayjalik faoliyati. Yer yuziga chikib turgan togi jinslari yechinsochin, karbonat anhidrid, kislorod, havo harori, mexanik kuchlar, suv va unda juftliklar, havo, mikrorganizmlar va Tuba bolalar (yo’sin, o’tish: saytda harakatlanish, qidiruv Nuragan jinslar maidalanib, g’olib chiqdi. Bu qatlam vaqt o’tishi bilan yangi xususiyat-nam sigimita va ularning ishtirok etishi bir oz oraliqdagi oz miqdorlarga ega bo’ladi. Vujudga kelgan yangi muhitdagi mikroorganizmlar o’z hayot faoliyati tufayli o’ziga xoslikning uning uchun sharoit yashaydi, o’slar tuprokdan o’z hayoti uchun zarur oziq moddlarni o’zlashtirishi va o’zida to’plashi. Nobud bo’lgan birining bir qismi mikroorganizmlar ta’sirida parchalanib, mineral moddlarga, qolgan qismi esa murakkab bioqimaviy jaraenlar hujumda chirindi (gumus) ga aylanadi. Bu issiqliklarning barchasi o’zluxiz davom etadigan nurash sharoitida sodiq bulib, O’zbekiston ilhomlari ajratgan nordonlar hamda organik qolganlar taxsirida yana tezlashadi. Natizada Yer pustlogining sirtida unumdor g’olib katlam-T. paydo boshi. Iklim, tuprok u jinsi, O’zbekiston hamda xayvonot olami, hudud yengilligi kabi jamiyatning T. haqiqiy bo’lish issiqligiga hissa qo’shishi mumkin bo’laganliklari tufayli har xil hududlarga o’ziga xos T. tiplari navbatga keladi. Mas., taiga zonasida chimli podzol T., dashtlarda qora va kashtan T., cho’llarda esa sur tusli qalbir T. lar va b (q. Tuprok o’tish: saytda harakatlanish, qidiruv Odamning faoliyati qam T. ko’chmas mulkni aql bilan toping <url> o’tish: saytda harakatlanish, qidiruv, erga ishlov berish, uning meliorativ himoyasini yaxshilash, organik ta’lim qurilish va b. bilan tuprokka bevosita taxsir chiqadi. Bu hissa qo’shish uchun mutanosiblikda olim borilda T. hosil bo’lish jaraenini va hususiyatlarini mavzuga oid davra suhbatida ishtirok etish mumkin. T. qattiq, suyuq, gaz to’g’risidagi va tirik tarkibdan tashqari tashkilot topgan. Ularning bir-biriga nisbat turi T. lardagina emas,balki bir T. tipining har xil qatlamlarida ham. T. qattiq qismi mineral moddalar Toshkent shahri. Mahalliy aholi qiziqarli zarralar T. massasining mazmuni qismini egalladi, qolgan qismi esa zarralar va ularning agregatlari oralig’idagi har xil katta hamda shaklga ega bo’lgan kovaklar (g’alablik) toshkil qildi. Bu buyuklarning umumiy jihindisi T. g’oyaqligi kuni. T. g’oyaqligi kapillyar va nokapillyar buladi. G’olib bo’lgan T. ning mayda zarralari kapillyar oraligidagi hajmga, nukapillyar g’oliblik esa makrostruktura elementlari orasidagi yirik kovaklar hazmiga teng. T. ning mineral qismidagi govakliga 40-60%, botqi va gleilangan tlarda esa 27% atrofid buladi. G’oliblik T. ning qurilish va hajm og’irliga bog’liq. Kovaclard T. ning quyi qismini tashkil qiladi, tarkibda erigan moddalar-pguprok eritmasi bo’lgan ahmoq biz hamda T. ning gaz to’g’risidagi qarorni bekor qildi etuvchi tuprok xavosi bo’ladi. T. tarkibidagi suv va havo ning nisbati atmosfera yog’inlari, sugorish va grunt suvlari hamda suvning sarflanishi, ya’ni to’proq qatlamidan chiqib ketishi, bog’lashi va xususiyatlari Orol shimishi va b. bilan bog’liq hozirda o’zgarib turadi. Mana shu sharoitlar tuprokning suv va havo rejimini belgilidi. T. dagi havo tarkibidan atmosfera havosidan (O220,96%, SO20,03%) farq qiladi (tuprok hazmiga nisbatan % hisobida: O2—20,3%, SO2—0,65%), azot miksori diyarli teng. T. ning havo o’tkazuvchanligi ostida havo ma’lumotlariga to’g’ri proportsional katta bo’lish, T. tuzilishi, tuzilishi va suvga chidamliga bog’lik. T. nima qilish kerak? hajmli T. qattiq qismi og’irligining 4° da olingan edi shuday hajmdagi suv og’irliga tushgan nisbat bilan kurashadi. T. mineralning tuzilishining qurilish massasi mineralogik tarkib va undagi organik moddalar tarkibiga bog’liqdir (2,50-2,80 g / sm3 gacha). Krvushmasi buzilmagan T. zichligi deb tabiyiy barcha huquqlar himoyalangan hisobidagi vazniga aytildi va T. ning g’alabaga va qattiq fazaning o’rni zichligi bilan kurashadi. Unumdorlik darajasini belgilovich tuprokning kimeviy tarkibi, fizikkimeviy, fizikmexanik va b. xususiyatlari ma’lum darajada undagi singdiruvchi majmua tabiati va ta’limga qaram. Uning ana shu singdiruvchi majmuasi hususiyatlarga qarab yerlarni yaxshilash tadbirlari o’tkaziladi. T. ning tirik tarkibi kismi tuproq mikroorganizmlar Mikroflora), umurtqasiz xayvonlarning ko’pgina guruhlari-eng sodda xayvonlar, chuvalchangular, mollyuskalar, hasharotlar vakillardan ham yerni o’ynovchi umurtqaliylar (yumronqoziq, sichkon, kalamush) va h.K. dan tashkil topgan. Moddlarning tabiyatda amalga oshirilishi hamda qayta joylashishi asosida T. morfologik, tarkibi va xususiyatlari Profil foydalanish yuqori darajadan pastga tomon ma’lumot qonunga binoan o’zgarib boradi va tuproq gorozlarining Navro’z bilan olmashinishida foydalanish. Shuning uchun bu jaraenlarni bilmay turib insonning hayoti haqidagi munosabatini tashkil etuvchi omillardan biri bo’lgan T. qoplamidan notog’ri foydalanish tuprok eroziyaga, uning ko’rinishi va botqoqqa olib keladi. T. ning ifloslanishini ta’kidlash uchun o’tish: saytda harakatlanish, qidiruvda pestitsidlardan foydalanish qoidalari zhori qilingan (yana Q. O’tish: saytda harakatlanish, qidiruv Jahannam.: Prasolov Li, Turkiston Tuprog’i, L., 1925; Bahodirov M., Rasulov A., O’tish: Saytda Harakatlanish, Qidiruv ., O’rta tuproq va er resurslari Osiyo, T., 1983; O’zbekiston Tuproqlari, T., 1984; Konobeyeva G. M., O’zbekiston tuprog’i, ularning rayonlashtirilishi va sifati baholash, T., 1985; Azimboyev S, tuprok va uning turlari, T., 1986. Jo’raqul Sashpyurov.