Maydon

Maydon (fizikada) — fizikaning asosiy tushunchalaridan biri. Fizik hodisalar ma’lum kattaliklar b-n tav- siflanadi. Fazoviy nuqtalarning xar birida ma’lum bir qiymatga ega bulgan bu kattaliklar holisalarni miqdoriy tskshirish uchun zarur funktsiyalardir. Fazolagi eki uning ayrim qismilagi bi- ror fizik kattalikning taqsimot sohasi my fizik kattalikning maydoni buladi. Fizik kattalikning tabiati (matematik ma’-nosi)ga qarab, skalyar M. (tra M.i, bosim M.i, potentsial M. va b.), vector M. (tezlik M.i, kuch M.i, tezlanish M.i va h.k.), tenzor M. (deformasiya M.i, kuch- lanishlar M.i va h.k.) bo’lishi mumkin. Fazodagi taqsimlangan fizik kattali- klar xususiyatlarini tekshiruvchi naza- riya M. nazariyasi deyiladi. M. so’zining fizik ma’nosi materiya tushunchasi b-n bog’liq,. Fizika tekshi- radigan qolisalarda materiya, umuman, ikki shaklda — modda va M. shakllari- la uchraydi. Modla va M. tafovutlari- ni ifolalashla tinch holatdagi massa, erkinlik darajalari soni tushunchala- ri muqimlir. Mac, moldatinch xrlatda massaga ega, uning erkinlik darajalari soni chekli; M.niig erkinlik darajala- ri soni esa cheksiz, u tinch xrlatla massa- ga ega emas va q.k. Fizik M.lar jumlasi- dan elektromagnit M.ni ko’rsatish mum- kin. Modla massaga, energiyaga, harakat mikdoriga, xarakat mikdori momentiga ega bo’lgani singari, elektromagnit M. ham elektromagnit massaga. elektromag- nit energiyaga, elektromagnit xarakat miqdoriga, elektromagnit harakat mik- dori momentiga ega. Klassik fizikada modda uzluksiz (diskretlik, zarralik) xususiyatiga, M. esa uzluksiz (to’lqinlik) xususiyatiga ega, ular o’zaro boglanmagan holda mav- jud, deb hisoblanadi. Atom yadrolari, elementar zarralar fizikasining ri- vojlanishi natijasida modda va M.ning o’zaro bog’lanishi, ya’ni ularda xam to’lqinlik, ham zarralik xususiyatlari borligi, etarli sharoitlar mavjud bul ganda, moddaning M.ga aylanishi yoki M.ning moddaga aylanishi mumkinligi aniqlandi.