Kirayxon, kir ey

Kirayxon, kir ey (to’liq ismi Kirey ibn Po’lat ibn To’xta qiya ibn O’rusxon, evropalik mualliflarda gi- Rey) (? — 1470) — shayboniylaryaen – K. va Jonibek o’z qabiladoshlari b-n birga Qozoq xonligiga asos solganlar. Abul- xayrxon 1446 y. Oq O’rdaga qarashli Sig’noq, So’zoq, Oqqo’rg’on, Izganish, Arquqsh.larni bosib oladi; 1457 y. Sig’noq yaqinida oyrotlar b-n jangda en- giladi. Undan oldinroq, 50-60 y.larda K. va Jonibeklar Esonbug’o panohiga qochib, Mo’g’ulistonning Chu va Qo’ziboshi viloyatiga kelib o’rnashgan edilar. Ular- ni qaytarmoqchi bo’lib yo’lga chiqqan Abulxayrxon yo’lda 1468 y. vafot etadi. K. va Jonibek qabiladoshlari b-n shay- boniyxonning Movarounnahrdaligidan foydalanib, Orol bo’yi erlariga qaytib, bu erlarda qozoq xonligiga asos sol- dilar. K.dan keyin taxtga uning o’g’li Burunduqxon o’tirgan. Muhammad Haydar «Tarixi Rashidiy»da qozoq xonligini 1465— 66 y.larda tuzilganini qayd eta- Di. Ad.: Materiali po istorii kazax- skix xanstv XV—XVIII vekov, Alma-ata, 1969. Naim Norqulov.