Bo'lim: D harfi

DIALOG (Yunoncha dialogos — suhbat) — nutq turi; ikki yoki undan ortiq shaxsning bir-biriga qaratilgan nutqi. Dramada xarakterlar va voqealar rivojini ifodalashning asosiy vositasi; nasrda (ba’zan nazmda) badiiy ifoda usuli. … Read More

DIALIZ (Yunoncha dialysis — ajratish) — kolloid sistemalar va yuqori molekulali birikmalarning eritmalari tarkibidagi quyi molekulali moddalarni yarimo’tkazgich membranalar (kichik molekula va ionlarni o’tkazib, kolloid zarrachalar hamda ionlarni va makromolekulalarni … Read More

DIALEKTOLOGIYA (dialekt va … logiya) — tilshunoslik sohasi. Tilning mavjud lahjalari, shevalarini o’rganadi. Unda lahja va shevalarning fonetik, morfologik, sintaktik va leksik xususiyatlari tavsif qilinadi. Milliy tilning paydo bo’lishi va … Read More

DIALEKTIKA [Yunoncha dialektike (techne) —suhbat olib borish, bahslashish san’ati] — borliqning vujudga kelishi, uning taraqqiyoti haqidagi falsafiy ta’limot hamda voqelikni bilish va unga asoslangan tafakkur uslubi. «Dialektika» tushunchasi falsafa tarixida … Read More

DIALEKTIK MATERIALIZM – marksizmning falsafiy ta’limoti. Materializm va dialektikaning uzviy birligidan tashkil topganligi uchun Dialektik materializm deyiladi. Dialektik materializmning asosiy tamoyillarini 19-asrning 40-yillarida K. Marks va F. Engels ta’riflab bergan. … Read More

DIALEKTIZMLAR (dialekt) – adabiy tildagi dialektlarning o’ziga xos hududiy unsurlari. Dialektizmlarlar tilshunoslikning barcha sohalari (fonetika, leksika, morfologiya, sintaksis va boshqalar) ga taalluqli. Badiiy ijodda Dialektizmlar narsa, voqea va hodisaga mahalliy … Read More

DIAKRITIK BELGILAR (Yunoncha diakritikos — farqlovchi, farqlashga xizmat qiluvchi) — satrlar ustiga yoki ostiga, kamdan-kam hollarda ichiga qo’yiladigan, harflarga asoslangan yozuvlarda ishlatiladigan belgilar. Diakritik belgilar ayrim belgi — harf mohiyatini … Read More

DIAZOTLASH — aromatik aminlarga mineral kislotalar ishtirokida nitrit kislota ta’sir ettirib aromatik diazobirikmalar hosil qilish usuli. Diazotlash tezligi aminobirikmaning tuzilishiga hamda reaktsiyada ishtirok etuvchi anionning tabiatiga bog’liq. Aromatik yadroda manfiy … Read More

DIAZOMETAN, CH, N2 — oddiy alifatik diazobirikma. Juda zaharli, qo’lansa hidli, sariq rangli, tez portlaydigan gaz. Molekulyar modda 42,043. Suyuqlanish temperaturasi — 145°, qaynash temperaturasi -23°. Alyuminiy xlorid yoki bor … Read More

DIAGNOSTIKA (Yunoncha diagnostikos — aniqlashga qodir) — klinik tibbiyot va veterinariyaning kasallikni aniqlash, uni davolash va oldini olish tadbirlarini ishlab chiqish maqsadida organizmni tekshirish usullarini o’rganadigan bo’limi. Diagnostika fan sifatida … Read More