Bo'lim: D harfi

DEBET (lotincha debet — u qarzdor) — ikki tomonlama (o’ng va chap) jadval ko’rinishidagi buxgalteriya hisob varaqlarining bir (chap) tomoni. Korxonaning pul vositalari va moddiy boyliklari zaxirasi (aktivi) holati va … Read More

DEBARKADER (Fransuzcha debarcadere-qirg’oqqa bo’shatish, tushirish) — 1) dengiz portlarida kema yoki ponton ko’rinishidagi suzib yuruvchi inshoot; yuk va yo’lovchilar tashiydigan kemalar to’xtab turishi, kelib-ketishi uchun xizmat qiladi. Debarkader dam-badam joyini … Read More

DEBAY — molekula elektr dipol momentining birliklar tizimiga kirmagan birligi. Debay bilan belgilanadi. P. Debay nomi bilan atalgan.

DEVAY (DEBYE) PETER YOZEF VILGELM (1884.24.3, Maastrixt — 1966.2.11, Itaka, AQSh) – golland fizigi va fizikkimyogari. 1940 yildan AQShda. Berlin universiteti (1935 yildan) va Itaka (AQSh)dagi Kornell universiteti professor (1940 … Read More

DEAERATOR (de… va AEG — havo) — suvni unda erigan (jihozlarni zanglatadigan) kislorod va karbonat angidridsgm tozalaydigan apparat. Termik, kimyoviy, desorbtsion va boshqa xillari bor. Termik (issiqlik) Deaeratorda zararli gazlar … Read More

DE… (Dez…) (lotincha de…; Frans. de…, des…) — old qo’shimcha; o’zi qo’shilib kelgan so’zga: 1) yo’qotish, bekor qilish (masalan, degazasiya); 2) pasayish, pastga qarab harakatlanish, tanazzul (masalan, devalvatsiya) ma’nosi ifodasini … Read More

DDT, dixlordifeniltrixlor-etan (S1S6N4), SNSS13 — insektisid, oqish yoki malla rang kimyoviy modda. Suyuqlanish temperaturasi 74,5—93°. Suvda yomon, spirt, benzol va boshqa erituvchilarda yaxshi eriydi. 170-200°gacha qizdirilganda parchalanib, vodorod xlorid hosil … Read More

DVORYANLAR, dvoryanlik — o’rta asr jamiyatida imtiyozlari merosiy bo’lib qonun bilan mustahkamlangan oliy tabaqalardan biri (ruhoniylar bilan birga). Xususiy yer egaligi — Dvoryanlarning iqtisodiy va siyosiy ta’sirining asosini tashkil etgan. … Read More

DVORJAK (DVORAK) ANTONIN (1841.8.9, Praga yaqinidagi Nelagozeves qishlog’i — 1904.1.5, Praga) — Chex kompozitori, milliy kompozitorlik maktabi asoschilaridan. Chexiya fan va san’at akademiyasining a’zosi (1890), Praga konservatoriyasining professor (1891) va … Read More

DVIGATEL-GENERATOR – bir-biriga mexanik tarzda bog’langan va biri dvigatel, ikkinchisi generator sifatida ishlaydigan elektr mashinalardan iborat agregat. Dvigatel-generator o’zgaruvchan tokni o’zgarmas tokka aylantirish yoki fazalar sonini, tok chastotasini, kuchlanishni o’zgartirish … Read More