Bo'lim: X harfi

XOLQO’ZIYEV MURODILLA NURMATOVICH (1899.27.5., To’raqo’rg’on tumani — 1966.22.2, Samarqand) — anatom. O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan fan arbobi (1959), tibbiyot fanlari doktori (1944), professor. (1949). Qozon tibbiyot institutini tugatgach (1931), shu institut … Read More

XOLL (inglizcha Holl) — jamoatxona, dahliz; Yevropada ilk o’rta asrda baland tom bilan berkitilgan joy. Bu joyda inglizsakson qabilalarining a’zolari yig’ilgan, keyinchalik ingliz turar joylarining jamoatxonasiga aylangan. Zamonaviy jamoat binolari … Read More

XODUKIN NIKOLAY IVANOVICH (1896, Troisk shahri — 1957, Toshkent) — parazitolog va epidemiolog olim. O’zbekiston Fanlar Akademiyasi muxbir a’zosi (1947). O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan fan arbobi (1940). Tibbiyot fanlari doktori (1936), … Read More

XO SHI MIN (No Chi Minh), Nguen Tat Txan (1890.19.5, Ngean provintsiyasi, Kimlien qishlog’i — 1969.3.9, Xanoy shahri) — Vetnam mehnatkashlar partiyasi MK raisi (1951 y.dan), Vetnam prezidenti (1946 y.dan); … Read More

XLORLI SUV — xlorning suvdagi eritmasi. Xloratorda suvdan xlor o’tkazib hosil qilinadi (kontsentrasiyasi ~7 g/l, 20°da). Xlorli suv sovitilganida xlorgidrat -9,6°da parchalanadigan sariq kristall modda S12pn2o hosil bo’ladi. Eritmada xlor … Read More

XLORBENZOL, S6N5S1 o’ziga xos hidli rangsiz suyuqlik; suyuqlanish temperaturasi -45,6°, qaynash temperaturasi 132°; suvda oz eriydi, spirt, efir benzol va boshqa organik erituvchilarda eriydi. Suv bilan azeotrop aralashma (71,6% Xlorbenzol, … Read More

XEMOTROPIZM (xemo… va tropizm), kimiotropizm — kimyoviy moddalarning bir yoqlama ta’sirida o’simlik organlarining burilib o’sishi (o’suv yo’nalishini o’zgartirishi). Ba’zi moddalar oz mikdorda musbat Xemotropizm (o’simlik organlarining ta’sirot tomonga qarab o’sishi) … Read More

XEMNIS (1953-1990 yillarda karlmarkslardan) — Germaniyaning Janubiy Sharqiy qismidagi shahar. Saksoniya yerida. Aholisi 266 ming kishi (1999). Muhim sanoat markazi va transport yo’llari chorrahasi. Mashinasozlik (xususan, to’qimachilik va kimyo sanoatlari … Read More

XELATLAR (Yunoncha chele — Qisqichbaqa panjasi), kompleksonlar — mikroelementlarning metallorganik birikmalari; mikroo’g’it sifatida ishlatiladi. Suvda yaxshi eriydi, o’simliklar tomonidan yaxshi o’zlashtiriladi, tuproq kolloidlari ta’sirida cho’kmaga tushmaydi. Mikroorganizmlarning yemirish ta’siriga qarshi … Read More

XEKMAN (HECKMAN) JEYMS (1944.19.4, Chikago) — amerikalik iqtisodchi. Priston universitetini tugatgan (1968). Nyuyork va Kolumbiya universitetlari, iqtisodiy tadqiqotlar milliy byurosi va «Rend» korporatsiyasida ishlagan. 1977 yildan Chikago universiteti professor Xekman … Read More