ENDOGEN JARAYONLAR

ENDOGEN JARAYONLAR yer qa’rida yer ichki kuchlarining ta’sir etishidan yuzaga keladigan geologik jarayonlar. Yer po’stida sodir bo’ladigan tektonik harakatlar, seysmik faollik, magmatizm, metamorfizm, gidrotermal jarayonlar va boshqalar Endogen jarayonlarni tashkil etadi. Yerning ichki energiyasi uning chuqur qismida radioaktiv moddalarni parchalanishidan ajralib chiqqan issiqlik, yer qatlamlaridan hosil bo’ladigan gravitasion kuchlar ta’siri va yerning aylanishidan yuzaga keladigan kuchlar hisobiga paydo bo’ladi. Gravitatsion kuchlarning yer po’stida notekis taqsimlanishi unda turli zichlik hamda tektonik faollikdagi qismlar bo’linishi, qatlamlarning deformatsiyalanishiga va metamorfizmga uchrashiga sabab bo’ladi. Shuningdek, yer po’stining chuqur qismlarida va yuqori mantiyada to’plangan energiya qatlamlarning burmalanishiga, yoriqlar va uzilmalar hosil bo’lishiga, qatlamlarni yoriqlar bo’ylab turli yo’nalishlarda siljishiga, zilzilalar vujudga kelishiga va boshqalarga olib keladi. Magmaning cho’kindi yotqiziqlar ichiga joylashishi va ular bilan reaktsiyaga kirishishi, flyuidlarning yoriqlar bo’ylab yuqoriga ko’tarilishi va boshqalar omillar ta’siridan turli foydali qazilma konlari hosil bo’ladi. Endogen jarayonlarning rivojlanishi ayrim hollarda ekzogen jarayonlar ta’sirida vujudga keladi. Ko’pgina geologik hodisalar, foydali qazilmalarni tarkib topishi (masalan, neft, toshko’mir va boshqalar) va strukturalarning shakllanishi ekzogen va endogen geologik jarayonlarning bir-biriga bo’lgan aloqasiga bog’liqdir.