Nasr ibn Ali

Nasr ibn Ali, Nasr (? – 1012) -Movarounnahr ilikxoni (999-1012). Qoraxoniylardan. Buxoroni egallash bilan Movarounnaxrning bosib olinishini nihoyasiga yetkazgan (999 yil oktabr). Somoniylar amiri Abdulmalik ibn Nuh va uning qarindosh-urug’larini asir qilib, O’zgandagi zindonga tashlangan. Shu tariqa qudratli bo’lgan Somoniylar sulolasi qulagan. 1000-1005 yillarda ilik Nasr ibn Ali Somoniylar hokimiyatini tiklashga harakat qilgan Muntasirga qarshi kurashgan va g’alaba qilgan. 1000 yil Mahmud G’aznaviy Nasr ibn Ali bilan o’z yerlari o’rtasidagi chegaralarni belgilash to’g’risida bitim tuzgan, unga ko’ra, Amudaryo asosiy chegara qilib belgilangan. Natijada Somoniylar davlati o’rnida ikkita yangi davlat tashkil topgan: birinchisi — Qashqardan Amudaryogacha cho’zilgan, Sharqiy Turkistonning bir qismini, Yettisuv, Shosh, Farg’ona va qadimgi Sug’d hududini o’z ichiga olgan Qoraxoniylar; ikkinchisi — shimoliy Hindiston chegarasidan tortib kaspiy dengizining Janubiy qirg’oqlarigacha cho’zilgan, hozirgi Afg’oniston va shimoliy- Sharqiy Eron viloyatlarini o’z ichiga olgan G’aznaviylar davlati. Biroq Nasr ibn Ali Xurosonni bosib olish niyatidan butunlay voz kechmagandi. 1006 va 1008 yillarda Qoraxoniylar Xurosonga ikki marta yurish qilganlar. 1006 yildagi yurish chog’ida Mahmud G’aznaviy Hindistonda edi. Qoraxoniy qo’shinlari Balx, Tus va Nishopurni bosib olganlar. Biroq Mahmud Hindistondan qaytib kelib, ularni quvib yuborgan. 1008 yildagi Balx yaqinidagi jangda Mahmud qo’shinida 500 ta fil bor edi. Nasr ibn Ali qo’shini tor-mor etilib, qoraxoniylarning Amudaryoning Janubdagi hududlarini egallash yo’lidagi harakatlari shu tarzda to’xtatilgan. Nasr ibn Ali nihoyatda Jasur va dovyurak, imon, e’tiqodli shaxs bo’lib, u haqda ko’plab rivoyatlar to’qilgan. Jamol Qarshiynit yozishicha, Nasr ibn Ali buyuk nomdor xoqon, juda ko’p fazilatlar sohibi bo’lgan va hijriy 402 yil (1011 — 12)da O’zganda vafot etib o’sha yerda dafn etilgan. Ad.: Bartold V.V., Sochineniya, t.2(1), M., 1963; materiali po istorii Sredney i Tsentralnoy Azii X — XIX vv., T., 1988; Samarqand tarixi, 1-j., T., 1971.