Nega Quyosh sistemasi aynan shunday ko’rinishga ega?

Biz Quyosh sistemasi nega aynan shunday ko’rinishga ega ekanligidan bexabarmiz. U Koinotdagi mutlaqo boshqa ko’rinishga ega bo’lgan quyosh sistemalari kabi boshqacha ham bo’lishi mumkin edi. Bu ularning qanday paydo bo’lgani bilan bog’liq. Lekin inson kashf etgan tabiat qonunlari Quyosh sistemasining nega aynan hozirgiday joylashuvini tushuntirish imkonini beradi.

Boshqa sayyoralar qatori Yer ham Quyosh atrofidagi orbitagi orbita bo’ylab aylanadi. Yerning Quyosh atrofida bir marta aylanib chiqish vaqti yil deb ataladi. Boshqa sayyoralar orbitasi Yernikidan katta yoki kichikdir.

Quyosh sistemasi qanday paydo bo’lgan? Nega sayyoralar bunday o’lchamga ega? Nega ular o’z orbitasi bo’ylab harakat qiladi? Munajjimlar haligacha bu savolga javob topisha olgani yo’q. Ular ikki xil nazariyani ilgari surishadi. Birinchi nazariyaga ko’ra, Quyosh va sayyoralar aylanayotgan ulkan issiq gazlar bulutidan paydo bo’lgan. Aylanayotgan ulkan gaz va chang buluti o’simtalaridan sayyoralar bunyodga kelgan.

Boshqa bir nazariyani mualliflari esa Quyosh o’tmishda boshqa bir yulduz bilan yaqinlashgan, deb hisoblashadi. Natijada katta “bo’laklar” ajralib chiqib, uning atrofida aylana boshlagan va Quyoshning ushbu bo’laklari sayyoralarga aylangan. Biz uchun qaysi nazariya to’g’ri ekani muhim emas. Nima bo’lganda ham, Quyosh sistemasining hozirgi shakli tasodifan yuzaga kelgan. Nega bu shakl o’zgarmayapti? Keplerning sayyoralarning harakati qonuniga ko’ra, barcha sayyoralar Quyosh atrofida ellips (cho’zinchoq) orbita bo’ylab aylanadi; sayyoralar Quyoshga qanchalik yaqin borsa, ularning tezligi shunchalik ortadi; to’la aylanib chiqish vaqti Quyoshgacha bo’lgan masofaga bog’liq. Nyutonning tortish qonunida aytilganidek (Keplerning uch qonuni uning tarkibiy qismlaridir), ikkita predmet o’zaro tortishadi. Quyosh sistemasining hozirgi shakli muqimligiga sabab, bir qancha tabiat qonunlariga asosan, Quyosh va sayyoralar o’rtasida o’zaro harakat bog’liqligi bor.