5 mart kun tarixi

? BAYRAMLAR:

?? Xalqaro qurolsizlanish va qurolsizlanish haqida xabardorlik kuni.
? Butunjahon energiya samaradorligi kuni.
? Steplerning tug’ilgan kuni.

? MILLIY BAYRAMLAR:

?? Qirg‘iziston – Oq qalpoq kuni.
?? Eron – Xayriya kuni.
?? Eron – Daraxt ekish kuni.
?? Tailand – Jurnalistlar kuni.
?? Tayvan – Skautlar kuni.
?? Qirg‘iziston – Sud tizimi xodimlari kuni.
?? Ozarbayjon – Jismoniy tarbiya va sport kuni.
?? Fransuz Polineziyasi – Xushxabar kuni.
?? Vanuatu – Maxsus boshliqlar kuni.

? VOQEALAR:

  • 1770 – Boston tartibsizliklari.
  • 1705 – Pyotr I ning xizmatga chaqirish to’g’risidagi farmoni qabul qilindi, bu Rossiya imperiyasida muntazam armiya shakllanishining boshlanishi edi.
  • 1764 – Yekaterina II cherkov yerlarini Rossiya tojining mulkiga o’tkazishni e’lon qildi.
  • 1774 – Parij Adliya saroyi hovlisida qirollik jallodi Per Bomarshening sud hokimiyatining o’zboshimchaliklari haqidagi xotiralarini yoqib yubordi.
  • 1844 – Kanada poytaxti Kingston shahridan Monrealga ko‘chirildi.
  • 1861 – Kechirimlilik yakshanbasida Aleksandr II ning krepostnoylikni bekor qilish va dehqonlarni ozod qilish to’g’risidagi 1861-yil 19-fevraldagi farmoni barcha rus cherkovlarida o’qib eshittirildi.
  • 1868 – Angliyada stepler kashfiyoti uchun patent berildi.
  • 1940 – Katin qirg’ini: NKVD tomonidan amalga oshirilgan Polsha fuqarolarini ommaviy qatl qilishning boshlanishi.
  • 1943 – Ingliz reaktiv samolyoti Gloster Meteor birinchi parvozni amalga oshirdi.
  • 1944 – O‘zbekistonning birinchi metallurgiya zavodi dastlabki metall mahsulotlarini bera boshladi.
  • 1946 – Uinston Cherchill Fulton nutqida Sovuq urush boshlanishi haqida gapirdi.
  • 1953 – SSSR rahbari Iosif Stalin vafot etdi.
  • 1958 – Yak-28 tovushdan tez ko’p maqsadli samolyotning birinchi parvozi.
  • 1960 – Fotograf Alberto Korda Che Gevarani suratga oldi, bu surat butun dunyoga tarqalib ketdi.
  • 1966 – Inglizlarning Boeing 707 samolyoti Yaponiyaning Fudzi shahrida halokatga uchradi.
  • 1970 – Yadro qurolini tarqatmaslik haqidagi shartnoma kuchga kirdi.
  • 1979 – „Voyager-1“ Yupiterga yetdi.
  • 1997 – Shimoliy va Janubiy Koreya vakillari muzokaralar uchun uchrashishdi.
  • 2000 – angliyalik olimlar dunyoda birinchi marta cho‘chqani klonlashtirishdi.
  • 2024 – Oʻzbekiston va Lixtenshteyn davlatlari oʻrtasida diplomatik aloqalar oʻrnatildi.

? TAVALLUDLAR:

  • 1326 – Buyuk Layosh I (1382) – Vengriya qiroli (1342-yildan), Polsha qiroli (1370-yildan).
  • 1512 – Merkator Gerard (1594) – flamand xaritashunosi, aniq optik asboblar tayyorlash va xaritalar nashr qilishi bilan shug’ulangan.
  • 1696 – Jovanni Battista Tepolo (1770) – Italiyalik rassom.
  • 1703 – Vasiliy Trediakovskiy (1768) – rus yozuvchisi.
  • 1737 – Pak Chi Von (taxallusi Yanam) (1805) – koreys yozuvchisi, qomusiy olim. 
  • 1830 – Eten-Jyul Mare (1904) – Fransuz fiziologi va ixtirochisi, xronofotografiya apparati va fotomiltiqni ishlab chiqqan.
  • 1835 – Nikolay Mayev (1896) – etnograf, geograf, Oʻzbekistonda ilmiy oʻlkashunoslik ishlarining tashkilotchisi. 
  • 1857 – Bax Aleksey (1946) – rus biokimyogar olimi, biokimyogarlar maktabining asoschisi.
  • 1915 – Loran Moiz Shvarts (2002) – fransiyalik matematik. Schwartz umumiy funksiyalar nazariyasi boʻyicha ishlari bilan tanilgan. 
  • 1927 – Ibrohimov Shukur (1927) – seleksioner, genetik olim, qishloq xo’jalik fanlari doktori (1974), professor. (1976), O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan agronom (1972).
    Kun tarixi kanalidan olindi
  • 1934 – Daniel Kaneman – amerika-isroillik psixolog va iqtisodchi, Nobel mukofoti sohibi (2002).
  • 1949 – Tal’at Nigmatullin (1985) – sovet aktyori va kaskadyori.
  • 1961 – Boir Xolmirzayev – kino, teatr va dublyaj aktyori. Muqumiy teatrining bosh rejissori, O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan artist.
  • 1969 – Shuhrat Qayumov (2020) – O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist.
  • 1974 – Yeva Mendes – amerikalik aktrisa.
  • 1996 – Roman Repilov – rossiyalik chanada tushuvchi, uch karra jahon chempioni.
  • 1996 – Teylor Xill – amerikalik top-model.