Bo'lim: X harfi

Xonobodtepa — shahar xarobasi (milodiy 6-13-asr boshi — 16-17-asrlar). Toshkent shahri Janubda Chirchiq daryosining o’ng sohilida, daryodan 0,5 kilometr narida joylashgan. O’tgan asrning 30-60-yillarida M. E.Masson, V.M.Masson, Yu. F. Buryakov; … Read More

Xonzoda begim (1478, Andijon — 1544, Kobulhaq) — Farg’ona viloyati hokimi temuriy Umarshayx Mirzoning qizi. Zahiriddin Muhammad Boburning opasi. Onasi qutlug’ Nigor xonim Toshkent hukmdori, chingiziy Yunusxonning Eson Davlatbegimdan tug’ilgan … Read More

Xondamir G’iyosiddin Muhammad ibn Xoja Humomuddin ibn Xoja Jaloliddin Muhammad ibn Burhoniddin Muhammad Sheroziy (1473-76, Hirot — 1534, Mandu; Dehlida dafn etilgan) — tarixchi. Ona tomondan Mirxondiing nabirasi va shogirdi. … Read More

Xurushlash, texnikada kattik materiallar (metall, qotishma, shisha va boshqalar) sirtiga kimyoviy va elektrkimyoviy usullarda ishlov berish. Kimyoviy ishlov kislotalar (sulfat kislota, nitrat kislota, ftorid kislota, xlorid kislota) ning suvdagi eritmasi, … Read More

Xudbinlik — o’z manfaatini boshqa kishilar manfaatidan yuqori qo’yish. Salbiy axloqiy sifat deb baholanadi. Xudbinlik manfaatparastlik va shaxsiyatparastlikni o’z ichiga oladi. Xudbin odam o’z manfaati yo’lida hech kimni, hech bir … Read More

Xuanxe, sariq daryo Xitoyning Sharqiy qismidagi daryo. Uzunligi 4845 kilometr, havzasining maydoni 771 ming km2. Tibet tog’ligining Sharqiy qismidan, 4000 metr balandlikdan boshlanib, OrinNur va JarinNur ko’llari orqali, Kunlun va … Read More

Xotun, qatun — xoqon xotini va hukmdor ayolga nisbatan qo’llanilgan turkiy unvon. Dastlab, hunlar davrida (miloddan avvalgi 3 — milodiy 3-asrlar) qayd etilgan. Turk xoqonligi davrida (6-8-asrlar) xoqondan keyin 2-darajada … Read More

Xost, Xust, Xasht — o’rta asrlarda Toxaristonga mansub shaharlardan biri. Andarob shahri (Shimoliy Afg’oniston) yaqinida, Banda daryosi bo’yida, alkurza vodiysida joylashgan. Xost alohida okrug («amal») markazi bo’lib, unga 4 tog’ … Read More

Xorioptoz, terixo’r qo’tir — chorva mollarining invazion kasalligi. Terida, oyoq bo’g’imlarida, dumning pastki tomoni va ildiz qismida, ba’zan sakrash bo’g’imlarida parazitlik qiluvchi Chorioptes turkumiga mansub terixo’r kanalar qo’zg’atadi. Terixo’r kanalar … Read More

Xoreya (Yunoncha chorea — raqs) — nerv sistemasi kasalligi; teztez takrorlanadigan g’ayritabiiy harakatlar, qo’l-oyoqlarning to’satdan tortishishi, ortiqcha qisqarishi va hokazolar; giperkiiezning bir turi. Xoreya terminini tibbiyotga nemis vrachi Paratsels kiritgan. … Read More