Bo'lim: X harfi

Xumkalla qo’ng’izlar, yer kavlagich qo’ng’izlar (Lethrus apterus) — plastinka mo’ylovlilar oilasiga mansub qo’ng’izlar. Xumkalla qo’ng’izlar tanasi qisqa va yo’g’on (8— 18 millimetr); boshi va oldko’krak yirik, qorni va ko’kragining keyingi … Read More

Xumdon — g’isht, sopol, koshin, chinni va boshqa buyumlar yuqori temperaturada pishiriladigan qurilma yoki inshoot. Pishiriladigan mahsulot turiga qarab har xil katta-kichiklikda yasaladi. Ichi dumaloq yoki to’rtburchak shaklida bo’lib, loy, … Read More

Xulosa chiqarish – tafakkurning asosiy mantiqiy shakllaridan biri. Unda mantiqning ma’lum qoidalari yordamida bir yoki bir necha hukm (asos)dan yangi hukm chiqariladi. Xulosa chiqarish chin asoslarga tayansa va to’g’ri mantiqiy … Read More

Xubbi — zardushtiylikda suv tangrisi (muakkili) nomi. Etnografik manbalarga ko’ra, O’rta Osiyoda u Xubbi (Xorazm va Ohangaron vodiysi), Erxubbi (Farg’ona vodiysida) nomlari bilan kayd etiladi. U kemachi va baliqchilarning «homiysi … Read More

Xrushchyov Nikita Sergeyevich [1894. 5(17)4, Kursk gubernyasi Kalinovka qishlog’i — 1971.11.9, Moskva] — KPSS MK 1-kotibi (195364), ayni vaqtda sobiq Ittifoq Ministrlar soveti raisi (1958-64). 1931 yildan Moskvada partiya ishida, … Read More

Xromosoma kasalliklari – xromosomalar soni yoki tuzilishining o’zgarishi bilan kechadigan irsiy kasalliklar. Xromosomalardagi u yoki bu o’zgarishlar mutasiyalarning bir turi hisoblanadi. Agarda xromosoma mutatsiyalari jinsiy hujayralar yoki urug’langan tuxum xujayralari … Read More

Xromoplastlar (xroma (o)… va Yunoncha plastos — yasalgan) — pishgan mevalar, gultojibarglar, kuzgi yaproqlar, ba’zi sabzavot ildizlari (masalan, sabzi) hujayralari tarkibida uchraydigan sariq, to’qsariq, qizil rangli plastidalar. Xromoplastlar rangi karotinoidlar … Read More

Xromatida (Yunoncha chromatos — rang, bo’yoq) — xromosomaning tuzilma elementi. Hujayra yadrosi interfazasi davrida DNK molekulasining ikki hissa ortishi (replikasiyasi) natijasida hosil bo’ladi. Xromatida mitozning metafazasida ayniqsa yaxshi ko’rinadi. Bu … Read More

Xrizolit, Peridot (Yunoncha Chrysos — oltin va lithos — tosh) — mineral, oliviyusht shaffof, oltin tusli, yashil rangli nafis turi. Tarkibidagi rangiga ta’sir qiluvchi FeO 8— 15% dan kam emas. … Read More

Xrizokolla (Yunoncha chrysos — oltin va kolla — yelim; qadimda oltin buyumlarni kavsharlashda ishlatilgan) — silikatlar guruhiga mansub mineral. Kimyoviy tarkibi Cug[Si4O10]2(OH)12nH2O. Romb singoniyada kristallanadi. Kriptokristall, kurtaksimon, uzum boshidek, tuproqsimon, … Read More