Bo'lim: X harfi

Xurritlar, xurriylar — til jihatidan urartlarga qardosh bo’lgan qadimgi qabilalar. Shimoliy Mesopotamiya va Dajla daryosining so’l irmoqlari havzasida miloddan avvalgi 3-ming yillikdan, miloddan avvalgi 2-ming yillikdan esa Frot Daryosining yuqori … Read More

Xuayxe — Xitoyning Sharqiy qismidagi daryo. Uzunligi 813 kilometr, havzasining maydoni 187 ming km2. Asosan, Buyuk Xitoy tekisligidan oqadi. O’rtacha suv sarfi 1000 m3/sek., eng yuqorisi 10— 13 ming m3/sek. … Read More

Xromatin — o’simlik va hayvon hujayralari yadrosidagi xromosoma moddasi. Asosiy bo’yagichlar ta’sirida kuchli rangga kiradi; hujayralar bo’linganda xromosomalarda ma’lum shaklni oladi. «Xromatin»terminini 1880 yilda fanga nemis gistologi V.Flemming kiritgan. Hozirgi … Read More

Xrom rudalari — to’q yashil kristall modda. Suyuqlanish temperaturasi 1990°, zichligi 5,21 g/sm3, suvda erimaydi. Ishqorlar bilan xromitlar hosil qiladi. Bo’yoqlar tayyorlashda, shisha va sopollarni bo’yashda, katalizator sifatida ishlatiladi. Xrom … Read More

Xrom (N)oksid SGO — qora kristall modda. Suyuqlanish temperaturasi 1550°, asosli oksid, suvda erimaydi, qaynoq kontsentrlangan NS1 va H2SO4 da eriydi. Kuchli oksidlovchi. Xrom (Sh)oksid Sg2O3.

Xrom oksidlari xromning kislorod bilan bo’lgan birikmalari: sgo, Sg2O3, SYU3 va boshqlar.

Xrom aralashmasi – kaliy bixromat (dixromat) K2sg207 ning suvdagi eritmasi bilan kontsentrlangan sulfat kislota H2SO4 ning teng hajmda olingan aralashmasi. Kuchli oksidlovchi. Laboratoriyada oksidlovchi sifatida ishlatiladi.

Xrizomanadasimonlar (Chrysomanadales) — tilla rang suvo’tlar qabilasi yoki sinfi. Mayda harakatchan (1-2 xivchinli) bir hujayrali yoki kolonial organizmlar. Ba’zi Xrizomanadasimonlarning tanasi qobiqsiz, shaklini o’zgartirib turadi, ba’zilari kipiqsimon qobiq bilan qoplangan. … Read More

Xorazmshohlar davlati – qadimgi davrdan 13-asr o’rtalariga qadar Xorazm hududida hukmronlik qilgan sulolalar (siyovushiylar, afrig’iylar, Ma’muniylar, oltintoshlar, Anushteginiylar). Xorazmshohlar davlatini Xorazmshohlar boshqargan. Markazi, asosan, Amudaryoning quyi oqimida joylashgan bo’lsa ham, … Read More

Xorazm, qadimgi Xorazm — Turon va Eron mintaqalari oralig’ida joylashgan tarixiy o’lka va qadimgi davlat. Xorazm hududi qadimda Amudaryo adoqlaridan Janubga tomon Murg’ob va Tajan daryolarining yuqori oqimlarigacha cho’zilgan. Shu … Read More