Bo'lim: X harfi

Xromatografiya (xromo… va …grafiya) — gaz, suyuqlik yoki erigan moddalar aralashmasini adsorbtsion usulda ajratish va analiz qilish. Xromatografiya rus botanigi M.S.Svet tomonidan 1903 yilda kashf etilgan. 1931 yilda kun va … Read More

Xulm — o’rta asrlarda Toxaristonga tobe bo’lgan qadimgi shahar. Balxning Sharqiy tarafida, Amudaryodan 6 farsax narida, Hindukush tog’idan oqib keladigan Xulm soyi bo’yida joylashgan. Uning xarobalari Toshqo’rg’on shahri (Shimoliy Afg’oniston)ning … Read More

Xudoydod, Xudododi Husayniy, Xudoydod Bahodir (? — 1409/1410) — Amir Temur sarkardalaridan biri. Seyiston (1382-83), Mozandaron (1384), To’xtamishxonga qarshi yurish larda (1389-95) faol qatnashgan, qo’shinning chap qanotiga tayin etilgan. Xalil … Read More

Xudoyberdiyev Raxim Egamberdiyevich (1922.1.1— Toshkent — 2003.17.3) — anatom, O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan fan arbobi (1971); tibbiyot fanlari doktori (1957), professor (1958). Toshti ni tugatgach (1943), shu institut anatomiya kafedrasida aspirant … Read More

Xudoyberdiyev Asliddin Haqberdiyevich (1972.5.10, Urgut tumani) — yunonrum kurashchisi, xalqaro toifadagi sport ustasi (1999). «O’zbekiston iftixori» (2002). 60 kilogramm vazn toifasida O’zbekiston chempioni (1992, 1994, 1995, 1997, 1998, 1999, 2003). … Read More

Xun (forscha — qon) — qonli o’ch, qarindosh-urug’ning hayoti, nomusori, sha’ni va mulkini himoya qilishdagi qadimgi odatlardan biri. Ibtidoiy jamoa davrida paydo bo’lgan. Ba’zi urug’larda fasat qotilni o’ldirish bilan Xun … Read More

Xumuliy, Jumaquli ibn so’fiy Tag’oyi turk Urgutiy Samarqandiy (19- asr) — shoir va yozuvchi. Buxoro amiri Nasrullo (1827-60) davrida Urgutda qozilik qilgan. O’zbek va tojik tillarida Nasr va nazmda ijod … Read More

Xums (Arabcha — beshdan bir) —Islom an’anasida musulmon qo’shinlari qo’lga tushirgan o’ljalarining beshdan bir qismi. Uni avval Muhammad (sav) ixtiyoriga, keyinchalik xalifalar xazinasiga  ajratilgan, qolgan qismini harbiy boshliqlar o’zlari va … Read More

Xudoybergan hoji (19-asr oxiri — 20-asr boshlari) — xivalik g’ishtkor, toshtarosh usta. Madrasalar qurishga ixtisoslashgan. Qalandar Ko’chum bilan hamkorlikda ishlagan. Ko’proq minora, guldasta, gumbaz kabi murakkab ishlarni bajargan; Islomxo’ja madrasasi … Read More

Xudoyberganov Matpano (taxallusi suxanvar; 1888, Xiva — 1960, Urganch) — xonanda (lirik tenor), sozanda (tanbur, dutor), maqomchi, shoir. Sozandalikni, xalq musiqasi va Xorazm maqomlarini otasi Xudoybergan muhrkan va Matyoqub Xarrashovdan … Read More