FENOMENALIZM

FENOMENALIZM — falsafiy ta’limot; bevosita bilish ob’yekti sezgilarning o’zidangina iborat degan nuqtai nazarga tayanadi. Bu ta’limot vakillarini falsafa tarixida ashaddiy va mo’tadil Fenomenalizm tarafdorlariga ajratibo’rganishadi. Ashaddiy Fenomenalizm kontsepsiyasi dunyo «g’oyalar» majmuasi, «sezgilar Kompleksno deb hisoblovchi (Berkli, empiriokritisizm) sub’ektiv idealizm oqimiga yoki dunyoni bilish mumkinligini inkor etuvchi agnostisizmga olib boradi. Bunday kontsepsiya tarafdorlari fikricha, «sezgilar ortida nimalar yashiringanligini bilishimiz mumkin emas» (yum). Mo’tadil Fenomenalizm vakillari orasida sezgilarda namoyon bo’luvchi ob’yektlarning Real mavjudligini tan oluvchi va bunday ob’yektlarni (Lokk singari) moddiy ob’ektlar deb hisoblovchi noizchil materialistlarni ham, bu ob’ektlarni bilib olish mumkin bo’lmaydigan «narsa o’zida»dir deb hisoblovchi kantcha agnostisizm tarafdorlarini ham (Kant, Mill, Spenser) uchratish mumkin. Fenomenalizm 19-20-asrlarda o’tgan barcha pozitivistik ta’limotlarga ham xosdir. Fenomenalizm neopozitivizm oqimida lingvistik va umuman semiotik shaklda namoyon bo’ladi, chunki bu oqimning asosiy da’vosi tajribani «ob’yektli» yoki «fenomenalistik» tilda ifodalab berishdan iboratdir. Fenomenalizm inglizamerika neorealizmiga ham xosdir.