FUQAROLARNING O’ZINI O’ZI BOSHQARISH ORGANLARI

FUQAROLARNING O’ZINI O’ZI BOSHQARISH ORGANLARI – fuqarolarning xalq hokimiyatini bevosita amalga oshirishi, davlat va jamiyat ishlarida to’g’ridan-to’g’ri ishtirok etishi vositalaridan biri. Asosiy vazifasi fuqarolarni mahalliy ahamiyatga bog’liq masalalarni hal qilishda mustaqil faoliyat olib borishini ta’minlashdir. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi (105-modda) va «fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari to’g’risida» (yangi tahriri) O’zbekiston Respublikasining qonuni (1999 yil 14 aprel)da Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari huquqiy holati ko’rsatib o’tilgan. Ushbu qonunga ko’ra, Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari quyidagilardir: shaharcha, qishloq, ovul fuqarolarining, shuningdek, shahar, shaharcha, qishloq va ovuldagi mahalla fuqarolarining yig’ini; fuqarolar yig’inining kengashi; fuqarolar yig’ini faoliyatining asosiy io’nalishlari bo’yicha komissiyalar; fuqarolar yig’inining taftish komissiyasi; tuman markazidan olisda joylashgan va borish qiyin bo’lgan shaharchalar, qishloqlar va ovullarda qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda tuziladigan ma’muriy komissiya. Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari mahalliy davlat hokimiyati organlari tizimiga kirmaydi. Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari yuridik shaxs huquqlaridan foydalanadi, namunadagi muhrga ega bo’ladi va mahalliy davlat hokimiyati organlarida ro’yxatga olinishi kerak. O’zbekistonda 10 mingdan ortiq Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari faoliyat ko’rsatmoqda. Fuqarolar yig’ini organlarini va ularning mansabdor shaxslarini saylash fuqarolarning qonunda belgilangan saylov huquqlari kafolatlarini ta’minlagan hodda, umumiy, teng va to’g’ridan-to’g’ri saylov huquqi asosida yashirin yoki ochiq ovoz berish yo’li bilan amalga oshiriladi. «Fuqarolar yig’ini raisi (oqsoqoli) va uning maslahatchilari saylovi to’g’risida» qonun qabul qilingan (2004 yil 29 aprel). Fuqarolar yig’ini — fuqarolar o’zini o’zi boshqarishining yuqori organi bo’lib, aholi manfaatlarini ifodalash va uning nomidan tegishli hududda amal qiluvchi qarorlar qabul qilish huquqiga ega. Fuqarolar yig’inida 18 yoshga to’lgan hamda shaharcha, qishloq, ovul va mahalla hududida doimiy yashayotgan shaxslar qatnashadi. «Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari to’g’risida»gi yangi tahrirdagi qonunda shaharcha, qishloq, ovul fuqarolar yig’ini va shahardagi mahalla fuqarolar yig’inining vakolatlari ko’rsatilgan. Fuqarolar yig’inining qarorlarini bajarish va fuqarolar o’zini o’zi boshqarish organlarining fuqarolar yig’inlari oraliq davridagi joriy faoliyatini amalga oshirish uchun fuqarolar yig’inining raisi (oqsoqoli), uning maslahatchilari, fuqarolar yig’ini faoliyatining asosiy yo’nalishlari bo’yicha komissiyalarning raislari va yig’inning mas’ul kotibidan iborat tarkibda fuqarolar yig’inining kengashi tuziladi. Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlarining faoliyatini tashkil etishni uning kengashi hamda fuqarolar yig’inining raisi (oqsoqoli) amalga oshiradi. Fuqarolar yig’ini kengashi o’z devoniga ega bo’lishi mumkin, uning xodimlari soni yig’in tomonidan belgilanadi. Fuqarolar yig’inining raisi (oqsoqoli), mas’ul kotibi va kengash devoni xodimlari fuqarolar yig’inining mablag’lari hisobiga ham, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda mahalliy byudjet mablag’lari hisobiga ham ta’minlanishi mumkin. Taftish komissiyasi Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari moliya-xo’jalik faoliyatini tekshirish uchun tuziladi. Ma’muriy komissiya ma’muriy huquqbuzarliklarga oid o’z vakolatlari doirasidagi ishlarni ko’rib chiqish uchun tuziladi. Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlarining faoliyatini muvofiqlashtirish maqsadida respublika oqsoqollar Kengashi, shuningdek, fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish ishlari bo’yicha viloyat, tuman, shahar muvofiklashtirish kengashlari tuzilishi mumkin. Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari faoliyatining moliyaviy asosi o’z mablag’laridan, xalq deputatlari tuman va shahar Kengashlari tomonidan belgilangan tartibda ajratiladigan byudjet mablag’laridan, yuridik va jismoniy shaxslarning ixtiyoriy xayr-ehsonlaridan, shuningdek, qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa mablag’lardan tashkil topadi.