Radiobiologiya

Radiobiologiya – kosmosdan kelayotgan juda kuchsiz signallar maxsus katta antennali radioteleskoplar bilan kuchaytiriladi. Kosmik fazoda tarqalayotgan radioto’lqinlarni = 10mgs (X=30m) dan =30 GGs (X=1sm) chastotagacha diapazonda qabul qilgichlar yordamida qayd qilish mumkin. To’lqin uzunligi X>30metr bo’lgan radioto’lqinlar yerning ionosfera qatlamidan yutilishi va sochilishi hisobiga o’ta olmaydi. Bu diapazondagi radionurlanishlar, yer atmosferasidan tashqariga olib chiqilgan (asosan yer sun’iy yo’ldoshlarita o’rnatilgan) radioteleskoplar yordamida qayd etiladi, uzunligi 1 santimetrdan qisqa bo’lgan radioto’lqinlarni esa atmosfera gazlari yutadi. Tekshirish ob’yektiga ko’ra, Radiobiologiya fan shartli ravishda Quyosh Radiobiologiyasi, Sayyora Radiobiologiyasi, Galaktika Radiobiologiyasi va Metagalaktika (Galaktikadan tashqari) Radiobiologiyasiga bo’linadi. Quyosh Radiobiologiyasi Quyosh atmosferasi (xromosfera, Quyosh toji, quyosh shamoli) ni o’rganib, uning faolligi tabiatini aniqlaydi. Quyoshning radionurlanishlari turli ( millimetrli, santimetrli, metrli) diapazonlarda turlicha bo’ladi. Sayyora Radiobiologiyasi sayyoralar va ular yo’ldoshlari sirtlaridagi issiqlik va elektr hodisalari, ularning atmosferalari, radiatsiya mintaqalarini o’rganadi. Masalan, Venera sirtining temperaturasi, atmosfera zichligi Radiobiologiya kuzatishlarida o’lchangan. Sayyoralargacha bo’lgan masofalar, ularning sirtlari va aylanish davrlari radiolokatsiya usuli bilan juda aniq o’lchangan. Galaktika Radiobiologiyasi Galaktikamiz strukturasini, uning yadrosi faolligini, yulduzlararo gazning fizik holati va turli radionurlanish manbalarining tabiatini o’rganadi. Bunday radionurlanish manbalari o’ta yangi yulduzlarning qoldiqlari, ionlashgan gaz bulutlari, shuningdek, pulsarlar bo’lishi mumkin. Galaktik Radiobiologiya Galaktika magnit maydoni strukturasini o’rganib, kosmik nurlarning kelib chiqishi muammosini hal qilishga yordam beradi. Metagalaktika Radiobiologiyasi Galaktikamizdan tashqaridagi barcha ob’yektlarni o’rganadi. Bu ob’yektlarning ko’pchiligi normal galaktikalar deb ataladi va ular o’z magnit maydonidagi tez elektronlarning harakatidan kelib chiquvchi nisbatan zaif radionurlanishlar bilan xarakterlanadi. Radiogalaktikalarning radionurlanishlari yuz va minglab marta kuchliroq bo’ladi. Biroq eng qudratli radionurlanish manbalari kvazarlar bo’lib, ularning radionurlanishlari vaqt davomida o’zgaruvchandir. Galaktikamizdan tashqaridagi diskret radionurlanish manbalaridan tashqari metagalaktikaning nurlanishlar foni ham kuzatiladi. Bu nurlanish — bevosita kuzatilmaydigan alohida zaif ko’p sonli manbalarning nurlanishlari hamda taraqqiyotning boshlang’ich davrida metagalaktikani to’ldirgan o’ta zich moddaga xos nurlanishlar yig’indisidan iboratdir. Bu moddaga xos nurlanishlar relektiv nurlanishlar deyiladi. Radioastronomik markazlar va rasadxonalar quvvatli hamda yirik radioteleskoplar bilan jihozlangan. Radioteleskoplarning asosini maxsus konstruktsiyali antennalar yoki antennalar kompleksi tashkil etadi, ular yuqori sezgirlikdagi qayd qiluvchi qurilmalar — radiometrlar bilan jihozlangan.