Turlanish

Turlanish (tilshunoslikda) — otning, aksariyat olmoshlarning hamda harakat nomi va otlashgan sifatdoshlarning kelishik shakllari bilan o’zgarishi: kitob — kitobning — kitobni — kitobga — kitobda — kitobdan kabi. T. keng ma’noda otlardagi so’z o’zgarishini bildiradi. Shu ma’noda otlarning egalik affikslari olib o’zgarishini qam T. deyish mumkin. T. qoidalari esa flektiv va agglyutinativ tillar morfologiyasining asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi. T. tizimi turli tillarda bir xil emas (kelishiklar, turlanish tiplari miqdorining har xilligi va b.) hamda tillarning tarixiy taraqqiyoti jarayonida o’zgarib turadi. Otning T.i ma’no talabi asosida yuz beradi, chunki ot kelishik shaklida qo’llanib, gapda boshqa so’zlar bilan grammatik aloqaga kirishadi, ma’lum sintaktik vazifani bajaradi. Mac: Musiqa dunyoni ham, ko’ngillarni ham sexrga, totli tuyg’ularga to’ldiradi. O’zbek tilida har bir kelishik bir necha ma’noni ifodalaydi, shunga ko’ra, ma’lum bir kelishikdagi so’z gapda har xil gap bo’lagi vazifasida keladi. Lekin kelishik ma’nolaridan biri asosiy bo’lib, kelishik shu asosiy ma’noga ko’ra nomlanadi. Kelishiklar bo’yicha T., asosan, otning fe’l bilan, otning ot bilan grammatik aloqasini ko’rsatadi. Ilhom Madrahimov.