YORUG’LIK DISPERSIYASI

YORUG’LIK DISPERSIYASI -modda sindirish ko’rsatkichi p ning yoruglik chastotasi v ga yoki yorug’lik to’lqinlari faza tezligining ularning chastotasiga bog’likligi. Yorug’lik dispersiyasi tufayli oq yorug’lik dastasi prizma orqali o’tganida spektrga ajralishi yuz beradi. Spektrga ajralish hodisasini o’rganishi oqibatida I. Nyuton Yorug’lik dispersiyasi hodisasini kashf etdi (1672). Spektr sohasida shaffof bo’lgan moddada v ning kattalashishi (X ning kichrayishi) bilan p ortadi: p ning X ga bunday bog’lanishini normal Yorug’lik dispersiyasi deyiladi. Moddaning yutish sohasi yaqinida p ning to’lqin uzunligi X ga bog’liq tarzda o’zgarishi ancha murakkab. Masalan, tsianin eritmasidan yasalgan yupqa prizmaning yutish sohasida qizil nurlar binafsha nurlarga nisbatan kuchliroq, yashil nur, so’ngra ko’k nur eng kam sinadi. Bunday holatni anomal Yorug’lik dispersiyasi (X ning kichrayishi bilan p ning kamayishi) deyiladi. Moddada yorug’likning sinishi yorug’lik fazaviy tezligining o’zgarishi natijasida yuz beradi; moddaning sindirish ko’rsatkichi p=s/SF; bunda SF — yorug’likning muhitdagi fazaviy tezligi. Yorug’likning elektromagning — _ zariyasiga ko’ra SF=s/ bunda e —dielektrik singdiruvchanlik, ts — magnit singdiruvchanlik. Spektrning optik sohasida barcha moddalar uchun ts birga juda yaqin. Shu sababli p=h1e bo’lgani uchun Yorug’lik dispersiyasi e ning chastotaga bog’liqligi bilan tushuntiriladi.